Đa dạng hóa thị trường, làm mới động lực xuất nhập khẩu Việt Nam

Xuất khẩu cần khai phá thị trường mới

Phát biểu tại hội nghị, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (XTTM), Bộ Công Thương cho biết, chỉ tiêu xuất nhập khẩu (XNK) năm 2025 mà Chính phủ giao cho ngành Công Thương “hết sức nặng nề nhưng cũng đầy kỳ vọng”. Cụ thể, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa dự kiến tăng 12% và xuất siêu đạt khoảng 30 tỷ USD. Đây được coi là bước chuẩn bị quan trọng để nền kinh tế bước vào giai đoạn 2026 - 2030 với mục tiêu tăng trưởng bền vững, tận dụng hiệu quả các FTA mà Việt Nam đã ký kết.

“Bức tranh thương mại 8 tháng đầu năm 2025 cho thấy nhiều điểm sáng đáng ghi nhận. Lũy kế 8 tháng, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu gần chạm mốc 600 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, xuất nhập khẩu vẫn còn phụ thuộc nhiều vào khu vực FDI. Nhiều ngành hàng thế mạnh giảm mạnh về kim ngạch như gạo, chè, rau quả… đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tái cơ cấu sản xuất, nâng cao giá trị chế biến và chất lượng”, ông Phú nhấn mạnh.

Đại diện các hiệp hội dệt may, da giày, điện tử… đã khái quát tình hình xuất nhập khẩu các mặt hàng chủ lực trong thời gian qua. Các hiệp hội đều thống nhất cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và nhập khẩu, giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Những giải pháp cụ thể được nêu gồm: Đẩy mạnh sản xuất nguyên phụ liệu trong nước (vải cho dệt may, linh kiện cho da giày, vật liệu cho ngành gỗ), phát triển công nghiệp hỗ trợ với cơ chế chính sách thuận lợi để thu hút đầu tư vào sản xuất nguyên liệu và linh kiện.

Bên cạnh đó, cần tăng cường cung cấp thông tin thị trường từ hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, tổ chức các hội chợ và hoạt động kết nối giao thương quy mô quốc tế, giúp doanh nghiệp quảng bá sản phẩm và tìm kiếm cơ hội hợp tác đầu tư.

Khuyến nghị từ hệ thống Thương vụ

Từ góc độ thị trường, các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đã đưa ra nhiều phân tích và kiến nghị.

Ông Trần Ngọc Quân, Tham tán thương mại tại Bỉ và EU, nhấn mạnh Hiệp định EVFTA đã mang lại lợi thế lớn cho Việt Nam khi hơn 90% dòng thuế được đưa về 0%. Đây là cơ hội để doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường và tăng cường sự hiện diện tại châu Âu. Tuy nhiên, đi kèm cơ hội là những rủi ro, trong đó nổi bật là sự siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm và việc gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép và hợp kim.

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Tham tán thương mại tại Thụy Điển, về dài hạn, khi châu Âu quay trở lại quỹ đạo phát triển bền vững, chỉ những doanh nghiệp đáp ứng chuẩn xanh và sản xuất có trách nhiệm mới duy trì được vị thế. “Đây không còn là sự lựa chọn mà là điều kiện bắt buộc”, bà nhấn mạnh.

Từ các phân tích này, các tham tán thống nhất: Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ để giữ vững lợi thế và mở rộng thị phần tại EU. Về chính sách, cần phối hợp chặt chẽ hơn với hiệp hội ngành hàng, tăng cường quản lý xuất xứ để ngăn chặn lẩn tránh thương mại, đồng thời tận dụng tối đa cơ chế EVFTA và các FTA khác. Về phía doanh nghiệp, yêu cầu cấp thiết là chuyển đổi sang sản xuất xanh, đầu tư công nghệ chế biến – đóng gói – truy xuất nguồn gốc và nghiêm túc khắc phục cảnh báo liên quan đến an toàn thực phẩm nhằm duy trì niềm tin từ thị trường.

Đối với Trung Quốc, ông Nông Đức Lai, Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc lưu ý rằng, song song với mở cửa, nước này đang siết chặt giám sát chất lượng hàng nhập khẩu. Các quy định như Lệnh 248 và Lệnh 249 về quản lý an toàn thực phẩm do Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) ban hành đã được triển khai quyết liệt, với biện pháp kiểm tra trực tuyến và trực tiếp tại cơ sở sản xuất nước ngoài. Do đó, doanh nghiệp Việt cần nâng cao chất lượng nông lâm thủy sản, bảo đảm truy xuất nguồn gốc toàn diện, đầu tư công nghệ chế biến – bảo quản, đẩy mạnh XTTM tại các tỉnh phía Bắc và Tây Bắc Trung Quốc, chú trọng cải tiến bao bì và mẫu mã, đồng thời tăng cường đầu tư logistics, kho lạnh để ổn định nguồn cung.

Tại thị trường Hoa Kỳ, ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại Việt Nam kiến nghị thúc đẩy đàm phán thỏa thuận thương mại, phối hợp liên bộ tháo gỡ tác động từ chính sách mới, đặc biệt trong ngành thủy sản; đồng thời đẩy mạnh XTTM và cung cấp thông tin kịp thời. Với thủy sản, cần vận động cơ chế chuyển tiếp; với gỗ, doanh nghiệp phải minh bạch nguồn gốc, quy trình sản xuất và tăng cường dự báo, cảnh báo sớm về biện pháp phòng vệ thương mại.

Phát huy vai trò “cầu nối” hỗ trợ doanh nghiệp

Xác định vai trò quan trọng của các hiệp hội ngành hàng trong xúc tiến thương mại, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, để thúc đẩy hàng Việt tiếp cận thị trường quốc tế, cần triển khai đồng bộ 7 nhóm giải pháp:

Thứ nhất, các hiệp hội xây dựng kế hoạch xúc tiến thương mại phù hợp với thực tiễn và năng lực doanh nghiệp hội viên; ưu tiên thị trường có FTA đang khai thác hiệu quả, đồng thời mở rộng sang khu vực tiềm năng như Đông Âu, châu Phi, Nam Á.

Thứ hai, theo dõi, phân tích và chia sẻ định kỳ thông tin thị trường, chính sách thương mại, thuế quan và tiêu chuẩn kỹ thuật tại các thị trường xuất khẩu trọng điểm.

Thứ ba, nâng cao năng lực cảnh báo sớm về thay đổi chính sách, rào cản kỹ thuật và phòng vệ thương mại để doanh nghiệp chủ động điều chỉnh chiến lược.

Thứ tư, làm tốt vai trò “cầu nối”, hỗ trợ doanh nghiệp kết nối với thương vụ, cơ quan ngoại giao, đối tác phân phối và kênh tiêu thụ tại thị trường nước ngoài.

Thứ năm, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng thương hiệu, thiết kế bao bì – mẫu mã phù hợp thị hiếu từng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh trong chuỗi bán lẻ quốc tế.

Thứ sáu, chủ động phối hợp với cơ quan truyền thông, tổ chức xúc tiến và thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để vận động doanh nghiệp tham gia các chương trình xúc tiến, tận dụng ưu đãi thuế quan và mở rộng mạng lưới đối tác nhập khẩu chiến lược.

Thứ 7, tăng cường kết nối doanh nghiệp ngành hàng với doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, viện nghiên cứu trong và ngoài nước, đặc biệt trong công nghệ sản xuất, tự động hóa, thương mại điện tử xuyên biên giới.

Bộ trưởng khẳng định hệ thống Thương vụ phải trở thành “cánh tay nối dài” của Bộ, tiên phong trong việc nắm bắt thị trường, báo cáo kịp thời và đưa ra khuyến nghị chính sách, đồng thời trực tiếp hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng cơ hội giao thương.

Ông cũng đề nghị các bộ, ngành, đặc biệt là Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài nguyên & Môi trường và Bộ Ngoại giao phối hợp chặt chẽ, tháo gỡ vướng mắc về thuế, tín dụng, kiểm dịch – kiểm định, và thúc đẩy đàm phán FTA.

Với các địa phương, Bộ trưởng yêu cầu coi chỉ tiêu xuất khẩu là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nông – thủy sản và đẩy mạnh chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại và logistics.

Bộ trưởng giao nhiệm vụ cho Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Vụ Chính sách thương mại đa biên và Cục Xuất nhập khẩu tham mưu, tận dụng tối đa 17 FTA đã ký kết, đồng thời đẩy nhanh đàm phán các hiệp định thương mại mới. Trong đó, Cục Xúc tiến thương mại được giao trọng trách điều phối và đổi mới hoạt động xúc tiến, bám sát thực tiễn thị trường và nhu cầu doanh nghiệp.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, chỉ đạo của Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên được kỳ vọng sẽ giúp làm mới động lực xuất nhập khẩu, mở rộng thị trường và sản phẩm, tận dụng tối đa ưu thế từ các hiệp định thương mại để củng cố vị thế hàng hóa Việt Nam trên bản đồ thương mại quốc tế.