Bệ phóng mới cho công nghiệp trọng điểm từ những quyết sách quan trọng

Mới đây, trong báo cáo cập nhật ngành dệt may, Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán Shinhan, cho rằng trong trung và dài hạn, đầu tư đẩy mạnh nội địa hóa là một trong những nền tảng để dệt may Việt Nam củng cố vị thế và nâng cao sức cạnh tranh lâu dài trên thị trường quốc tế.

Mở ra cơ hội nội địa hóa

Và quy định mới về xuất nhập khẩu tại chỗ được cho là mở ra cơ hội cho nội địa hóa ở ngành dệt may - một trong những ngành công nghiệp trọng điểm của Việt Nam.

Nếu như trước đây Nghị định 18/2021/NĐ-CP chỉ ưu tiên miễn thuế cho hàng nhập khẩu tại chỗ phục vụ gia công xuất khẩu (CMT) trong khi loại hình sản xuất, xuất khẩu (XK) như FOB, ODM, OBM không được hưởng chính sách tương tự. 

Điều này làm cho việc nhập khẩu nguyên vật liệu tại chỗ để sản xuất hàng XK gặp nhiều khó khăn và hạn chế sự phát triển của chuỗi cung ứng nội địa. Và đó là một trong những nguyên do chính làm cho một trong những ngành công nghiệp trọng điểm như dệt may vẫn chủ yếu dựa vào phương pháp gia công (CMT), tỷ lệ DN tham gia vào các mô hình có giá trị gia tăng cao hơn như FOB, ODM, OBM còn khá khiêm tốn. Đó là do năng lực sản xuất nguyên vật liệu trong nước còn hạn chế, cùng với chính sách thuế nhập khẩu tại chỗ chưa thật sự thuận lợi để thúc đẩy các DN đầu tư sâu hơn vào chuỗi giá trị.

Tuy nhiên, theo chuyên gia phân tích của Shinhan, từ 1/7/2025, luật 90/2025/QH15 quy định mới về xuất nhập khẩu tại chỗ chính thức được áp dụng, mở rộng ưu đãi thuế suất giá trị gia tăng 0% cho các loại hình sản xuất, XK như FOB, ODM, OBM.

“Chúng tôi kỳ vọng sự thay đổi mới này sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp (DN) gia tăng sử dụng nguyên liệu trong nước để phục vụ sản xuất, XK, chuyển đổi mạnh mẽ sang các mô hình có giá trị gia tăng cao hơn. Từ đó góp phần phát triển ngành sản xuất phụ trợ và hoàn thiện chuỗi liên kết từ khâu sợi, dệt nhuộm và cắt may”, phía Shinhan bày tỏ.

Hoặc ở một ngành công nghiệp trọng điểm như năng lượng. Nói về thực trạng DN Việt Nam trong ngành năng lượng – chuyển biến và những bất cập tồn tại, ông Phạm Đăng An, Phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group, cho rằng kể từ năm 2026, khi cơ chế CBAM (cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) của EU chính thức có hiệu lực, các DN xuất khẩu sẽ phải chịu thuế carbon. Do đó, nếu DN không sớm thích ứng và chuẩn bị hành động thì sẽ gặp nhiều khó khăn và giảm sức cạnh tranh trong thời gian tới.

Ông An chỉ ra sự hội tụ của ba áp lực chính đang tác động lên ngành năng lượng trong nước: Nhu cầu thị trường tăng nhanh, yêu cầu mở rộng công suất từ Quy hoạch điện VIII, và sức ép chính sách đến từ các quy định pháp lý nội địa lẫn xu hướng quốc tế.

Tuy nhiên, vị phó tổng giám đốc của Vũ Phong Energy Group cũng khẳng định đây cũng là cơ hội để DN linh hoạt chuyển đổi, sáng tạo trong triển khai các mô hình kinh doanh, tận dụng xu hướng phát triển bền vững để tăng cường năng lực cạnh tranh và giá trị trong dài hạn.

Còn theo ông Théo Millet, cố vấn cấp cao của TWL Law Group, từ các nghiên cứu quốc tế và so sánh với Việt Nam thì thấy rằng trong thời kỳ hậu giá FiT (biểu giá điện hỗ trợ), cơ hội đầu tư trở nên mờ nhạt hơn, nhường chỗ cho một số mô hình mới. Lấy ví dụ, các dự án điện mặt trời và điện gió từng được xem là “điểm nóng” thu hút đầu tư nhờ chính sách ưu đãi về giá, nay đã giảm sức hấp dẫn khi cơ chế hỗ trợ không còn, khiến hiệu quả tài chính của dự án trở nên khó đoán định hơn.

Sẽ khắc phục những điểm nghẽn lớn

Thay vào đó, ông Théo Millet cho rằng cơ chế DPPA (Cơ chế mua bán điện trực tiếp) đang mở ra triển vọng lớn. Việc Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 57/2025/NĐ-CP không chỉ tạo hành lang pháp lý cho mô hình này, mà còn phản ánh xu hướng thị trường dịch chuyển sang cơ chế mua bán điện linh hoạt, phi tập trung, đáp ứng yêu cầu minh bạch và thân thiện môi trường từ phía các nhà tiêu thụ điện, đặc biệt là khối DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Ngoài ra, bàn thêm về bệ phóng mới cho các ngành công nghiệp trọng điểm của Việt Nam không thể không nhắc đến đến vấn đề làm chủ công nghệ. Ts. Sreenivas Tirumala, chuyên gia công nghệ thông tin, lưu ý là nền kinh tế dựa nhiều vào XK, Việt Nam đang chịu áp lực ngày càng lớn từ căng thẳng thương mại toàn cầu, bao gồm cả các “đòn” thuế quan của Mỹ. Những diễn biến này đã bộc lộ sự phụ thuộc của Việt Nam không chỉ vào thị trường nước ngoài mà còn vào công nghệ nhập khẩu.

Như với công nghệ số, Ts. Sreenivas Tirumala nêu rõ đây là thời điểm thích hợp để Việt Nam xem xét lại chiến lược số của đất nước. Thay vì tiếp tục dựa vào nền tảng và hạ tầng nước ngoài, Việt Nam có thể đẩy nhanh quá trình tự chủ bằng cách đầu tư vào công nghệ trong nước. Và Luật Công nghiệp công nghệ số được thông qua gần đây là một khung pháp lý kịp thời để hỗ trợ quá trình chuyển đổi này.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của nền tảng công nghệ nội địa, Ts. Tirumala khẳng định Luật Công nghiệp công nghệ số là một bước đi chiến lược hướng tới chủ quyền số và một nền kinh tế vững bền. Bằng cách thúc đẩy đổi mới trong nước, giảm phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài và đầu tư vào nguồn nhân lực, Việt Nam đang đặt nền móng để trở thành quốc gia lãnh đạo nền kinh tế số Đông Nam Á trong dài hạn.

Nêu ra một số lĩnh vực quan trọng có liên quan đến các ngành công nghiệp trọng điểm để thấy giá trị của những quyết sách quan trọng như thế nào. Có như vậy mới tạo ra bệ phóng mới cho DN sản xuất trong nước. 

Cũng nên nhắc thêm, Bộ Công Thương đang xây dựng Đề xuất chính sách xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm. Điều kỳ vọng là một khi hoàn chỉnh được bộ luật mới này sẽ hỗ trợ tích cực cho các DN nội địa trong các ngành công nghiệp trọng điểm. Chẳng hạn như giúp cho DN nâng cao khả năng tiếp cận vốn để tăng cường đầu tư, mở rộng đầu tư các dự án sản xuất. 

Và nhất là khắc phục điểm nghẽn lớn của các ngành công nghiệp trọng điểm trong thời gian vừa qua: Điểm nghẽn về dung lượng thị trường (cả thị trường nội địa và thị trường XK), cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh, mức độ tự chủ cho các DN công nghiệp trọng điểm.

                                                                                          Thế Vinh