Thúc đẩy thanh toán không tiền mặt dịch vụ công: Ngân hàng không thể “đơn thương độc mã”

Kết nối, tích hợp để nâng cao tiện ích thanh toán trực tuyến dịch vụ công

Nhằm đẩy mạnh thanh toán điện tử và cung cấp dịch vụ công trực tuyến theo chủ trương của Chính phủ, NHNN đã thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc thực hiện Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với việc thu phí các dịch vụ công: Thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội (theo Quyết định số 241/QĐ-TTg ngày 23/02/2018 của Thủ tướng Chính phủ). NHNN đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng (TCTD), tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán (TGTT) tăng cường kết nối với các cơ quan cung cấp dịch vụ công như thuế, hải quan, kho bạc, điện lực, viễn thông, bảo hiểm xã hội, bệnh viện, trường học… cung cấp nhiều sản phẩm, dịch vụ thanh toán linh hoạt, phù hợp; đầu tư ứng dụng công nghệ, có giải pháp kết nối với Cổng Dịch vụ công quốc gia (DVCQG) để thực hiện thanh toán trực tuyến cho các dịch vụ đã được tích hợp trên Cổng DVCQG, áp dụng chính sách miễn, giảm phí dịch vụ thanh toán đối với các giao dịch thanh toán trên Cổng DVCQG.

NHNN đã sớm triển khai hệ thống kết nối, khai thác CSDLQGvDC cho hệ thống dịch vụ công trực tuyến (cấp chứng thư số) từ tháng 12/2022. Hệ thống đã hoạt động thông suốt, hiệu quả, cắt giảm được các trường thông tin cá nhân cần khai báo trong các hồ sơ thủ tục hành chính, dịch vụ công của NHNN. Đến ngày 12/6/2025, hệ thống đã khai thác dữ liệu dân cư phục vụ xử lý hơn 1420 lượt hồ sơ.

Về phía các NHTM, các tổ chức trung gian thanh toán (TGTT) tích cực đầu tư ứng dụng công nghệ, nghiên cứu, có giải pháp kết nối với Cổng dịch vụ công Quốc gia (DVCQG) để thực hiện thanh toán trực tuyến cho các dịch vụ đã được tích hợp trên Cổng DVCQG.

Từ tháng 9/2020, Công ty cổ phần thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) - với vai trò là tổ chức chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử đã hoàn thành kết nối với Cổng DVCQG cho phép tất cả khách hàng của 40 ngân hàng thành viên thanh toán trực tuyến khi thực hiện thủ tục trên Cổng DVCQG. Trong năm 2024, Cổng DVCQG thực hiện thanh toán thành công 25,5 triệu giao dịch thanh toán trực tuyến với số tiền hơn 20.070 tỷ đồng.

Kết quả TTKDTM trong lĩnh vực dịch vụ công thời gian qua đạt được nhiều kết quả khả quan. Công tác phối hợp thu ngân sách nhà nước (NSNN) bằng phương thức TTKDTM tiếp tục được chú trọng và tăng cường. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng (TTĐTLNH) của NHNN đã được kết nối với toàn bộ Kho bạc nhà nước (KBNN) cấp tỉnh trong cả nước, đáp ứng được nhu cầu thu, chi ngân sách của người dân và doanh nghiệp một cách nhanh chóng, kịp thời. NHNN đã chỉ đạo các TCTD chủ động đầu tư cơ sở hạ tầng và công nghệ kết nối với các cơ quan liên quan (Thuế, Hải quan, KBNN) cải tiến, đa dạng hóa các kênh thu, nộp thuế, tạo nhiều tiện ích và thuận lợi cho doanh nghiệp và cá nhân nộp thuế. Đến cuối năm 2024, 20 NHTM đã tham gia kết nối triển khai phối hợp thu NSNN và thanh toán sản phẩm song phương điện tử với hoạt động an toàn, ổn định, góp phần tăng cường TTKDTM trong lĩnh vực thu NSNN.

Đối với lĩnh vực hải quan: 49 NHTM đã triển khai phối hợp thu lệ phí hải quan, thông tin thu NSNN được ngân hàng phối hợp thu chuyển online đến Cổng thanh toán điện tử hải quan, cơ quan hải quan hạch toán, trừ nợ ngay khi nhận được thông tin thu NSNN chuyển đến Cổng thanh toán điện tử hải quan.

Đối với lĩnh vực thuế: Trong thời gian Bộ Tài chính đã triển khai trên toàn quốc việc nộp thuế điện tử đối với cá nhân trực tiếp khai thuế với cơ quan thuế theo nhiều phương thức điện tử (như: nộp thuế điện tử tại Cổng DVCQG, Cổng Thông tin điện tử của Cục Thuế, qua ứng dụng thuế điện tử cho thiết bị di động (eTax Mobile) hoặc thực hiện giao dịch nộp thuế thông qua hệ thống ứng dụng thanh toán điện tử của ngân hàng).

Đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo: Đến cuối năm 2024, 100% cơ sở giáo dục đại học (trường đại học, cao đẳng) trên địa bàn đô thị chấp nhận thanh toán học phí thông qua hệ thống ngân hàng; hầu hết cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông đã trang bị sẵn sàng phương tiện phục vụ TTKDTM, tạo điều kiện cho người dân người học nộp học phí bằng phương thức TTKDTM.

Đối với lĩnh vực y tế: Kết quả khảo sát của Bộ Y tế về thanh toán giá dịch vụ khám, chữa bệnh trên toàn quốc, tại 1.002 bệnh viện cho thấy những bước tiến vượt bậc của TTKDTM trong lĩnh vực y tế: khoảng 63,8% địa phương có số cơ sở khám chữa bệnh đã triển khai TTKDTM, trong đó có 25,5% địa phương đạt tỷ lệ 100% các cơ sở khám chữa bệnh đã triển khai TTKDTM.

Đối với lĩnh vực chi trả bảo hiểm xã hội (BHXH): Kết quả đến cuối năm 2024, có khoảng 80% số người hưởng nhận các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua tài khoản cá nhân tại khu vực đô thị (vượt chỉ tiêu được giao tại Quyết định 1813).

Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng đã đạt được những kết quả tích cực, tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn, thách thức. Trước hết, thói quen, tâm lí sử dụng tiền mặt của người dân ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa; tâm lí e ngại khi tiếp cận với công nghệ thanh toán mới của một bộ phận người dân gây trở ngại cho phát triển TTKDTM. Bên cạnh đó, xu hướng gia tăng tội phạm công nghệ cao với các thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ tội phạm lợi dụng dịch vụ ngân hàng cho mục đích bất hợp pháp, rửa tiền, trốn thuế, gian lận, lừa đảo.

Việc thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công như: viện phí, học phí, tiền nước ở một số tỉnh, nhất là các tỉnh miền núi còn thấp; phạm vi triển khai chủ yếu tập trung vào nhóm đối tượng khách hàng tại khu vực thành thị, điều kiện kinh tế phát triển; việc kết nối phần mềm giữa ngân hàng và đơn vị cung ứng dịch vụ công chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến trải nghiệm thanh toán.

Việc đẩy mạnh chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua ngân hàng mới tập trung chủ yếu ở khu vực đô thị. Hạ tầng công nghệ đảm bảo cho việc kết nối liền mạch giữa các cơ quan, lĩnh vực dịch vụ công còn chưa đồng bộ. Việc đầu tư cho hạ tầng kĩ thuật, công nghệ, nhân lực đòi hỏi chi phí lớn.

Mở rộng kết nối, đồng bộ hạ tầng: Gia tăng tiện ích, đảm bảo an toàn

Thời gian tới, để thúc đẩy thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng, bên cạnh nỗ lực của ngành Ngân hàng, cần sự phối hợp của các bộ, ngành liên quan.

Về phía NHNN: Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện khuôn khổ pháp lí, cơ chế, chính sách về TTKDTM, thúc đẩy chuyển đổi số; phối hợp chặt chẽ với các đơn vị tiếp tục triển khai có hiệu quả các kế hoạch của ngành ngân hàng về chuyển đổi số, triển khai Đề án 06 (Quyết định số 06/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06/01/2022: Phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030), triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW (về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia); tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan đẩy mạnh thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công.

Tiếp tục chỉ đạo các đơn vị cung ứng dịch vụ tích cực triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến, thanh toán thẻ ngân hàng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng; đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.

Tiếp tục chỉ đạo nâng cấp, hoàn thiện, phát triển hạ tầng chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử; mở rộng triển khai hệ thống ACH (hệ thống thanh toán bù trừ tự động) tại Việt Nam theo hướng mở rộng sản phẩm, dịch vụ và mở rộng kết nối các ngân hàng, các đơn vị cung cấp dịch vụ công.

Tiếp tục chỉ đạo các TCTD, tổ chức TGTT triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ sau: (i) kết nối trực tiếp với Cổng DVCQG chủ động triển khai đa dạng các giải pháp thanh toán (qua tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử, mã QR Code,…) tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân thanh toán trực tuyến phí, lệ phí, thuế và các nghĩa vụ tài chính khác trong giải quyết thủ tục hành chính trên Cổng DVCQG thuận tiện, nhanh chóng và an toàn; (ii) yêu cầu các TCTD xây dựng phần mềm, giải pháp kết nối với trường học, bệnh viện, hệ thống của các đơn vị cung ứng dịch vụ công để cho phép ghi nhận thông tin hóa đơn tự động, giúp người sử dụng truy cập các ứng dụng trên Internet, Smartphone và thực hiện trả tiền học phí, viện phí... thông qua các sản phẩm, dịch vụ thanh toán tiện ích của ngân hàng.

Về phía các NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT: Tiếp tục đẩy mạnh áp dụng các công nghệ, phương thức thanh toán hiện đại đối với các dịch vụ công, dịch vụ tiện ích như điện, nước, học phí, viện phí, thanh toán phí, lệ phí trực tuyến, các thủ tục hành chính công trực tuyến; phát triển thanh toán tại nông thôn, vùng sâu, vùng xa gắn với triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Có giải pháp kết nối phù hợp, hiệu quả giữa các ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT với Cổng DVCQG, hệ thống một cửa điện tử của các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan, đơn vị liên quan nhằm đơn giản hóa thủ tục và tạo điều kiện thanh toán điện tử đối với các khoản phí, lệ phí, thanh toán hóa đơn điện, nước, học phí, viện phí…;

Tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động thanh toán, ngân hàng; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng; đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kĩ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.

Về phía các bộ, ngành liên quan cần tiếp tục đẩy mạnh truyền thông theo Quyết định số 1588/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Đề án "Tuyên truyền, phổ biến, nâng cao chất lượng về cung cấp và sử dụng hiệu quả dịch vụ công trực tuyến đến năm 2025, định hướng đến năm 2030". Đồng thời, các bộ, ngành cần chỉ đạo các đơn vị chú trọng việc đầu tư hạ tầng công nghệ, nhân lực triển khai, đảm bảo sự đồng bộ, kết nối với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ TGTT.

Bộ Công an tiếp tục phối hợp NHNN và các TCTD trong triển khai Đề án 06, từ đó làm sạch dữ liệu khách hàng, xóa bỏ tài khoản ảo, tài khoản rác, đảm bảo an toàn trong giao dịch ngân hàng, ngăn ngừa và xử lí nghiêm các hành vi lợi dụng dịch vụ thanh toán của NHTM, tổ chức TGTT cho các mục đích bất hợp pháp; ngăn chặn tội phạm công nghệ và lừa đảo trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng…