Nâng hạng thị trường chứng khoán: Cơ hội và áp lực song hành

Nâng hạng thị trường đang là một trong những câu chuyện trung tâm của chứng khoán Việt Nam, khi các cơ quan quản lý thể hiện quyết tâm mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Ngày 11/9, Chính phủ ban hành Nghị định số 245/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán nhằm tháo gỡ từng điểm nghẽn chính sách, công nghệ để nới rộng cơ hội tiếp cận thị trường chứng khoán Việt Nam cho nhà đầu tư nước ngoài, cũng như tạo cơ sở hành lang pháp lý để Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, UBCKNN triển khai các giải pháp dài hạn hơn nhằm phát triển bền vững, theo thông lệ, tiêu chuẩn của quốc tế.

Ngày 12/9, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc ký Quyết định 2014/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.
Theo đó, mục tiêu ngắn hạn của đề án là đáp ứng đầy đủ tiêu chí nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp của FTSE Russell trong năm 2025 và duy trì xếp hạng này, đồng thời về dài hạn sẽ hướng tới đáp ứng tiêu chí nâng hạng lên thị trường mới nổi của MSCI và thị trường mới nổi bậc cao của FTSE Russell trước năm 2030.

Để đạt được mục tiêu, Đề án đặt ra yêu cầu phải giải quyết vấn đề ứng trước tiền mua chứng khoán, minh bạch thông tin về tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa, cùng hàng loạt nhóm giải pháp như đơn giản hóa thủ tục đăng ký, mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài, tăng cường kết nối hệ thống giữa ngân hàng lưu ký và công ty chứng khoán, triển khai cơ chế tài khoản giao dịch tổng (OTA), tăng năng lực hệ thống giao dịch, nâng cao năng lực giám sát thị trường và ổn định thị trường ngoại hối.

Đề án cũng đồng thời nêu ra nhóm giải pháp dài hạn nhằm đáp ứng tiêu chí nâng hạng lên thị trường mới nổi bậc cao của FTSE Russell và thị trường mới nổi của MSCI, tạo nền tảng hội nhập sâu rộng vào hệ thống tài chính toàn cầu.

Theo ông Đặng Thanh Tùng, Giám đốc Nghiệp vụ, Dragon Capital, Đề án Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam cho thấy, bên cạnh tầm nhìn ngắn hạn 2025 - 2026, chúng ta đã nhìn xa hơn, tới năm 2030 với những mục tiêu dài hạn rất cụ thể như nâng hạng lên thị trường mới nổi của MSCI và thị trường mới nổi nâng cao của FTSE. Đây là những điểm thể hiện quyết tâm của Chính phủ rất cao trong việc đảm bảo thị trường tài chính Việt Nam nói chung, thị trường chứng khoán nói riêng sẽ phát triển vững mạnh và bền vững.

Trong chuyến công tác từ ngày 14 – 21/9/2025, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã làm việc với Sở Giao dịch Chứng khoán London (LSE) và FTSE Russell. Bộ Tài chính tiếp tục khẳng định nỗ lực đáp ứng tiêu chí nâng hạng thị trường, đồng thời đề xuất hợp tác với LSE trong hoàn thiện khung pháp lý, áp dụng chuẩn mực quốc tế, phát triển sản phẩm mới...

Thời gian qua, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đang đẩy nhanh các điều kiện then chốt để được nâng hạng, gồm: vận hành hệ thống thanh toán bù trừ đối ứng (CCP); triển khai cơ chế thanh toán T+0; nới giới hạn sở hữu nước ngoài (room ngoại); nâng chuẩn công bố thông tin bằng tiếng Anh.

Đây đều là những tiêu chí cốt lõi trong bộ tiêu chuẩn phân loại thị trường, cũng chính là rào cản lớn khiến Việt Nam nhiều lần bị trì hoãn nâng hạng trong quá khứ. Những nỗ lực cải cách được đưa vào lộ trình cụ thể cùng những kỳ vọng đã tạo ra tâm lý tích cực trên thị trường, kéo thanh khoản thị trường tăng vọt trong giai đoạn vừa qua.

Công ty chứng khoán TPS thống kê, giá trị giao dịch khớp lệnh bình quân tháng 8/2025 của VN-Index đạt 46.596 tỷ đồng/phiên, tăng 42% so với tháng 7, trong đó riêng nhóm VN30 tăng tới 61%. Có thể nhận thấy rõ nét sự cải thiện đáng kể về chiều sâu và độ rộng của thị trường.

"Từ đầu năm đến nay, thị trường chứng khoán Việt Nam đã bùng nổ cả về lượng và chất. VN-Index có thời điểm đạt tới 1.700 điểm. Đặc biệt là thanh khoản ấn tượng của thị trường. Chúng ta được thấy những phiên giao dịch với giá trị khoảng 40.000 tỷ đồng đã trở nên rất phổ biến, trong khi vào quý đầu năm, con số này chỉ xoay quanh 20.000 tỷ đồng một phiên. Như vậy, đến nay, giá trị giao dịch đã tăng gấp đôi, thể hiện rõ sự quan tâm mạnh mẽ của nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân trong nước", ông Phan Lê Thành Long, CEO AFA Group, đồng sáng lập Cộng đồng Cố vấn tài chính Việt Nam (VWA) đánh giá.

Thách thức cần vượt qua

Mặc dù triển vọng là tích cực, nhưng để biến kỳ vọng thành hiện thực, vẫn còn thách thức cần vượt qua.

Dòng vốn ngoại chưa thực sự ổn định là một tín hiệu đáng lưu ý. Theo TPS, sau khi mua ròng mạnh trong tháng 7, đến tháng 8, khối ngoại đã đảo chiều bán ròng tới 29.423 tỷ đồng qua khớp lệnh và 12.774 tỷ đồng qua thỏa thuận, nâng lũy kế giá trị bán ròng từ đầu năm lên 73.315 tỷ đồng. TPS nhận định nguyên nhân chính là VND tiếp tục mất giá khoảng 3,6% từ đầu năm, cùng với việc giá cổ phiếu tăng nhanh khiến nhiều quỹ chốt lời. Từ đầu tháng 9 đến nay, xu hướng rút ròng vẫn duy trì.

Trong khi đó, BSC nhấn mạnh, để được nâng hạng, Việt Nam cần hoàn tất CCP, áp dụng T+0, bỏ giới hạn sở hữu nước ngoài với các doanh nghiệp đủ điều kiện và chuẩn hóa công bố thông tin song ngữ (đặc biệt tiếng Anh). Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu công bố thông tin minh bạch và đúng hạn, điều này có thể khiến FTSE hoặc MSCI tiếp tục trì hoãn nâng hạng nếu không cải thiện nhanh chóng.

Chuyên gia của TPS cũng lưu ý, FTSE sẽ công bố kết quả đánh giá phân loại thị trường vào ngày 7/10/2025, và “kết quả nâng hạng thị trường vẫn tồn tại xác suất thấp của kịch bản xảy ra không như kỳ vọng”.

Ngoài ra, định giá thị trường đã không còn rẻ. TPS ghi nhận P/E của VN-Index ở mức 15,3 lần, cao hơn mức trung bình 5 năm là 14,5 lần, trong khi 5/11 nhóm ngành hiện đã giao dịch ở mức P/E cao hơn trung bình 5 năm. Cùng với đó, tỷ lệ vay ký quỹ (margin) toàn thị trường đang ở mức cao, làm gia tăng rủi ro điều chỉnh nếu thị trường gặp cú sốc ngắn hạn, đặc biệt nếu kỳ vọng nâng hạng bị trì hoãn.

Đáng chú ý, VN-Index đã tăng hơn 30% chỉ trong 6 tháng gần đây, tức là phần lớn kỳ vọng nâng hạng đã phản ánh vào giá.

"Điều này có nghĩa, dư địa tăng thêm sau thông tin chính thức có thể hạn chế, thậm chí thị trường còn đối mặt với áp lực chốt lời từ các nhà đầu tư tận dụng đợt sóng tăng mạnh trước đó", báo cáo mới đây của HSBC lưu ý.

Chung quan điểm, BSC Research cũng lưu ý rủi ro thị trường chứng khoán trong tháng tới có thể đối mặt với rủi ro liên quan đến áp lực bán ròng từ khối ngoại và áp lực chốt lời sau giai đoạn tăng mạnh kể từ đáy tháng 4.

Tuy vậy, về dài hạn, nâng hạng thị trường, nếu thành công, sẽ góp phần cải thiện hình ảnh và mức độ tín nhiệm của thị trường chứng khoán Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu, qua đó giúp thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp dài hạn từ các quỹ chỉ số và quỹ chủ động, thúc đẩy yêu cầu minh bạch thông tin và nâng cao chuẩn mực quản trị doanh nghiệp của các công ty niêm yết.

“Vài năm gần đây, chúng ta đã thấy thị trường chứng khoán Việt Nam chịu sức ép rất lớn từ lực bán ròng của các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy một tín hiệu tích cực là dòng tiền đầu tư đang chảy ngược lại vào thị trường mới nổi. Tôi hy vọng những tín hiệu này, cùng với việc Việt Nam được nâng hạng sẽ khiến dòng tiền ngoại chảy vào thị trường Việt Nam”, ông Đặng Thanh Tùng kỳ vọng.

Chia sẻ tại Diễn đàn Cấp cao Cố vấn tài chính Việt Nam VWAS 2025 mới đây, ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng nhấn mạnh, nâng hạng thị trường chứng khoán không phải là mục tiêu cuối cùng. Mục tiêu cao nhất là làm thế nào nâng cao hiệu quả thị trường chứng khoán trong phân bổ và huy động vốn cho nền kinh tế.

Đối với nhà đầu tư, câu chuyện nâng hạng không nên chỉ là cơ sở để chạy theo những con sóng ngắn hạn, mà cần được nhìn nhận như một lý do để đầu tư dài hạn vào tiềm năng tăng trưởng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Sự kiên định, kiến thức nền tảng vững chắc và một danh mục đầu tư hợp lý sẽ là chiếc la bàn giúp nhà đầu tư vượt qua những biến động, nắm bắt được những cơ hội giá trị thực sự mà công cuộc nâng hạng mang lại.