Mở rộng hệ sinh thái số - Người dân, doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ nhanh chóng, an toàn, hiệu quả

Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57) là một trong “Bộ tứ chiến lược” thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Chính phủ trong việc đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành đột phá chiến lược trong giai đoạn phát triển mới của đất nước; đồng thời tiếp thêm động lực mạnh mẽ cho ngành Ngân hàng vững bước trên hành trình chuyển đổi số toàn diện.

Về phía ngành Ngân hàng, quán triệt tinh thần Nghị quyết 57 và chỉ đạo của Chính phủ, với tinh thần “đổi mới mạnh mẽ, quyết liệt, đồng bộ và nhất quán”, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã thành lập Ban Chỉ đạo ngành về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, ban hành Kế hoạch của ngành Ngân hàng triển khai Nghị quyết số 57 tại Quyết định 1364/QĐ‑NHNN ngày 5/3/2025. Tiếp đó, NHNN đã ban hành Quyết định 2223/QĐ-NHNN ngày 30/5/2025 để cập nhật theo chương trình hành động của Chính phủ tại Nghị quyết số 71/NQ-CP của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung cập nhật Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57; Kế hoạch hành động của NHNN triển khai Kế hoạch số 02 của Ban Chỉ đạo Trung ương tại Quyết định số 2589/QĐ-NHNN ngày 30/6/2025.

Ngày 27/5/2025, NHNN đã tổ chức Hội nghị phát động phong trào “Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số” và “Bình dân học vụ số” ngành Ngân hàng gắn với thực hiện Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị. Các phong trào này nhằm phổ cập tri thức và kỹ năng số, khơi dậy ý chí đổi mới trong từng cán bộ, tổ chức tín dụng (TCTD) và toàn hệ thống ngân hàng.

Đến nay, NHNN đã không ngừng hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm tạo điều kiện cho phát triển khoa học, công nghệ, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, chuyển đổi số ngân hàng và đảm bảo an ninh, an toàn trong hoạt động thanh toán góp phần tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nhiều dịch vụ, phương thức thanh toán mới, tiện ích, hiện đại.

Đồng thời, NHNN cũng đã nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung và ban hành các quy định nhằm thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số ngân hàng như: xây dựng, tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành Luật Các tổ chức tín dụng 2024; phối hợp tham gia ý kiến xây dựng văn bản pháp luật liên quan trực tiếp đến hoạt động chuyển đổi số như: dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Nghị định 69/2024/NĐ-CP ngày 25/6/2024 về định danh và xác thực điện tử, Quyết định của Thủ tướng phê duyệt Chiến lược dữ liệu trung tâm dữ liệu quốc gia,...; trình Chính phủ ban hành Nghị định 52/2024/NĐ-CP về Thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM), Nghị định 94/2025/NĐ-CP ngày 29/4/2025 về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng; ban hành các Thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn Luật Các TCTD và quy định chi tiết nội dung tại Nghị định TTKDTM; ban hành Chiến lược phát triển các hệ thống thanh toán Việt Nam đến năm 2030 góp phần định hướng phát triển thanh toán số tại Việt Nam;...

NHNN tiếp tục tổ chức triển khai tích cực các Đề án, Chương trình, Kế hoạch, chính sách nhằm thúc đẩy TTKDTM và hoạt động ngân hàng số; Kế hoạch của ngành Ngân hàng triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 03 của Chính phủ, Nghị quyết 71 của Chính phủ (Quyết định 1364/QĐ-NHNN ngày 05/3/2025; Quyết định 2223/QĐ-NHNN ngày 30/5/2025); Kế hoạch của ngành Ngân hàng triển khai Đề án 06 (Quyết định 06/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030); Kế hoạch 01/KHPH-BCA-NHNN về thực hiện các nhiệm vụ tại Đề án 06 nhằm thúc đẩy, tạo thuận lợi cho các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (TCCUDVTT), tổ chức TGTT cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thanh toán an toàn, bảo mật, tiện ích; chỉ đạo các TCCUDVTT, tổ chức TGTT triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến, thanh toán thẻ ngân hàng; đồng thời, thực hiện tốt công tác giám sát các hệ thống thanh toán quan trọng và giám sát hoạt động cung ứng dịch vụ TGTT đảm bảo an ninh, an toàn trong hoạt động thanh toán.

Hạ tầng phục vụ TTKDTM và chuyển đổi số ngành Ngân hàng luôn được chú trọng đầu tư, nâng cấp, phát triển, hoạt động thông suốt, an toàn. Hệ thống Thanh toán điện tử liên ngân hàng (TTĐTLNH) hoạt động ổn định, an toàn. Năm 2024, hệ thống TTĐTLNH xử lý tăng 7,43% về số lượng và 32,90% về giá trị so với năm 2023. Trung bình một ngày hệ thống xử lý hơn 534 nghìn món với giá trị bình quân khoảng 820 nghìn tỷ đồng.

Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử (CMTC&BTĐT) có khả năng xử lý giao dịch thanh toán tức thời, vận hành liên tục 24 giờ x 7 ngày. Trong năm 2024, hệ thống CMTC&BTĐT xử lý tăng 29,69% về số lượng và 15,12% về giá trị so với cùng kỳ 2023, bình quân xử lý khoảng hơn 26 triệu giao dịch/ngày, tăng 30,34% so với cùng kỳ. Trong 8 tháng đầu năm 2025, số lượng giao dịch qua hệ thống CMTC&BTĐT tử tăng 17,25% về số lượng và 4,5% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.

Đến nay, mạng lưới chấp nhận thanh toán (POS/QR Code) phủ đến hầu hết các địa phương trên toàn quốc. Hiện nay, Việt Nam đã hoàn tất kết nối hệ thống thanh toán xuyên biên giới qua QR Code với Thái Lan, Campuchia, Lào, cho phép khách hàng thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ tại nước ngoài thông qua mã QR ngay trên ứng dụng di động (Mobile app) của ngân hàng Việt Nam và ngược lại. Ngoài ra, Việt Nam cũng đang triển khai kết nối thanh toán QR với Trung Quốc, Hàn Quốc và một số quốc gia khác.

Hạ tầng thông tin tín dụng (TTTD) quốc gia nâng cấp để gia tăng khả năng xử lý, cập nhật dữ liệu tự động, đồng thời đẩy mạnh triển khai kênh kết nối H2H (Host to Host) tới các TCTD nhằm hỗ trợ các TCTD tiết kiệm thời gian, nhân lực, giảm chi phí hoạt động và đảm bảo tính an toàn, minh bạch của hoạt động TTTD. Tính đến tháng 11/2024, 49 TCTD có kết nối H2H với Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia (CIC); hơn 575 nghìn báo cáo đã được cung cấp thông qua hệ thống kết nối trực tiếp H2H. Việc cung cấp thông tin thông qua website của CIC vẫn tiếp tục được duy trì, số lượng báo cáo được khai thác trực tuyến qua website tính đến thời điểm báo cáo đạt hơn 73,1 triệu báo cáo các loại.

Công tác đảm bảo an ninh, an toàn luôn được chú trọng. NHNN cũng thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, cơ quan triển khai các biện pháp trong đảm bảo an ninh an toàn hoạt động ngân hàng, tăng cường truyền thông, giáo dục tài chính thông qua nhiều hoạt động, phương thức tiếp cận đa dạng nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu lợi dụng dịch vụ thanh toán cho hoạt động bất hợp pháp, giúp người dân, doanh nghiệp khai thác tối đa tiềm năng, lợi ích của thanh toán số.

Lấy khách hàng làm trung tâm, cung cấp trải nghiệm giao dịch liền mạch

NHNN cũng khuyến khích các TCTD triển khai chuyển đổi số, kết nối, hợp tác với các ngành, lĩnh vực khác nhau để hình thành và mở rộng hệ sinh thái số, cung ứng sản phẩm dịch vụ lấy khách hàng làm trung tâm, cung cấp trải nghiệm giao dịch liền mạch, cá nhân hóa. Nhiều ngân hàng đã và đang ứng dụng các công nghệ mới (như trí tuệ nhân tạo/học máy, dữ liệu lớn,…) trong các hoạt động nghiệp vụ, phân tích hành vi, nhu cầu, đánh giá khách hàng giúp tối ưu hóa, cá nhân hóa việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ cũng như tự động hóa quy trình, nâng cao hiệu quả hoạt động.

Đến nay, hầu hết dịch vụ ngân hàng cơ bản đã được thực hiện trên kênh số, nhiều ngân hàng đạt tỷ lệ khoảng 95% giao dịch thực hiện trên kênh số. Hệ sinh thái số, thanh toán số đã được thiết lập kết nối giữa dịch vụ ngân hàng với nhiều dịch vụ khác trong nền kinh tế để cung ứng trải nghiệm liền mạch cho khách hàng. Các dịch vụ trên Cổng dịch vụ công Quốc gia (Cổng DVCQG), dịch vụ dân sinh như thanh toán điện, nước, viễn thông, y tế, giáo dục, hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử, dịch vụ gọi xe, đặt nhà hàng, tour du lịch trên các nền tảng số... đều đã được đưa lên hoặc kết nối với ứng dụng di động của các ngân hàng, tổ chức trung gian thanh toán (TGTT). Điều này cho phép người dân, doanh nghiệp giao dịch mua bán, thanh toán an toàn, thuận tiện, tiết kiệm thời gian, chi phí ngay trên ứng dụng, nền tảng số quen thuộc hàng ngày.

Số liệu từ NHNN cho thấy, có hơn 87% người Việt Nam trưởng thành đang có tài khoản ngân hàng. Trong năm 2024 so với cùng kỳ năm 2023, giao dịch TTKDTM tăng 56,68% về số lượng và 32,79% về giá trị; qua kênh Internet tăng 49,73% về số lượng và 33,12% về giá trị; qua kênh điện thoại di động tăng 54,08% về số lượng và 34,03% về giá trị, giao dịch qua QR Code tăng 104,65% về số lượng và 97,14% về giá trị.

Trong 7 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch TTKDTM tăng 44,40% về số lượng và 25,04% về giá trị; qua kênh Internet tăng 49,65% về số lượng và 35,61% về giá trị; qua kênh điện thoại di động tăng 38,34% về số lượng và 21,24% về giá trị; giao dịch qua QR Code tăng 66,73% về số lượng và 159,58% về giá trị; qua Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng tăng 4,41% về số lượng và tăng 45,27% về giá trị; qua Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử tăng 15,77% về số lượng và 3,77% về giá trị.

Đến cuối tháng 7/2025, thị trường có 20.932 ATM; 829.308 POS; 156,47 triệu thẻ đang lưu hành. Trong 7 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch qua ATM tiếp tục giảm 15,83% về số lượng và giảm 4,97% về giá trị cho thấy nhu cầu thanh toán, rút tiền mặt của người dân đang có xu hướng giảm và được thay thế bởi các phương thức, thói quen TTKDTM.

Trong triển khai Đề án 06, NHNN đã bám sát chỉ đạo của Thủ tướng, Tổ Công tác của Chính phủ triển khai Đề án 06, đồng thời tích cực phối hợp với Bộ Công an và các các cơ quan, đơn vị liên quan căn cứ thực trạng để tổ chức triển khai Đề án 06 trong ngành Ngân hàng một cách đồng bộ, hiệu quả. Theo đó, NHNN đã phối hợp với Bộ Công an để ban hành Kế hoạch phối hợp số 01/KHPH-BCA-NHNN thực hiện các nhiệm vụ tại Đề án 06. Đồng thời, NHNN đã chỉ đạo các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT nghiên cứu, ứng dụng dữ liệu về dân cư, CCCD gắn chíp, tài khoản định danh và xác thực điện tử (VneID) để làm sạch dữ liệu, nhận biết, xác minh chính xác khách hàng nhằm phòng chống, ngăn ngừa việc tội phạm mạo danh, sử dụng giấy tờ tùy thân giả mạo đăng ký sử dụng dịch vụ ngân hàng cho mục đích bất hợp pháp; đồng thời nghiên cứu ứng dụng dữ liệu dân cư trong triển khai các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng thuận tiện, an toàn nhất đến với người dân, khách hàng.

Theo báo cáo của NHNN, đến nay, cả ngành Ngân hàng đã có hơn 124 triệu hồ sơ khách hàng (CIF) cá nhân được thu nhập, đối chiếu thông tin sinh trắc học (đạt 100% tổng số lượng tài khoản thanh toán của khách hàng cá nhân phát sinh giao dịch trên kênh số); đối với khách hàng tổ chức, đã đối chiếu thông tin sinh trắc học hơn 1,3 triệu hồ sơ (đạt 100% tổng số lượng tài khoản thanh toán của khách hàng tổ chức phát sinh giao dịch trên kênh số). Việc này đã mang lại hiệu quả tích cực trong công tác làm sạch dữ liệu, số vụ lừa đảo giảm hơn 59%, các tài khoản liên quan đến gian lận giảm 52% so với trước thời điểm thực hiện đối chiếu thông tin sinh trắc học.

Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia (CIC) đã phối hợp với C06, Bộ Công an hoàn thành 6 đợt đối chiếu, làm sạch dữ liệu khách hàng với khoảng 57 triệu lượt hồ sơ khách hàng theo phương thức offline. 63 TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đã triển khai ứng dụng thẻ CCCD gắn chip qua thiết bị tại quầy; 57 TCTD và 39 tổ chức TGTT đã triển khai ứng dụng thẻ CCCD gắn chip qua ứng dụng Mobile app; 32 TCTD và 15 tổ chức TGTT đang triển khai ứng dụng VNeID

Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số ngân hàng vẫn còn nhiều thách thức. Các quy định pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân còn chưa đầy đủ. Dữ liệu còn phân mảnh, thiếu tính liên thông, chưa có sự đồng bộ và chuẩn hóa của cơ sở hạ tầng giữa các ngành, lĩnh vực để tạo điều kiện thuận tiện nhất cho việc kết nối, tích hợp tạo lập hệ sinh thái số. Nguồn nhân lực chất lượng cao, có kinh nghiệm, có kiến thức về nghiệp vụ và công nghệ phục vụ chuyển đổi số còn thiếu. Xu hướng gia tăng tội phạm công nghệ với những thủ đoạn mới ngày càng tinh vi, khó lường, gia tăng rủi ro an ninh mạng. Một bộ phận người dân có tâm lý e ngại khi tiếp cận và sử dụng các dịch vụ thanh toán trên nền tảng số.

Trong thời gian tới, ngành Ngân hàng sẽ tập trung triển khai một số giải pháp trọng tâm như sau:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế, phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành liên quan đẩy nhanh việc rà soát, sửa đổi, ban hành các văn bản pháp luật thúc đẩy và tháo gỡ khó khăn trong TTKDTM, chuyển đổi số ngành ngân hàng. Theo đó, tập trung triển khai thực hiện Nghị định về TTKDTM, Nghị định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng; Hoàn thiện, trình ban hành Nghị định về dịch vụ Mobile-Money.

Mới đây, NHNN đã ban hành Thông tư số 25/2025/TT-NHNN ngày 31/8/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 17/2024/TT-NHNN quy định việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.

Tới đây, NHNN tiếp tục hoàn thiện để sớm ban hành các Thông tư về hoạt động thẻ ngân hàng, hoạt động cung ứng dịch vụ TGTT, TTKDTM, hoạt động đại lý thanh toán theo Chương trình xây dựng Thông tư của NHNN. Tổng kết Đề án phát triển TTKDTM giai đoạn 2021 - 2025, triển khai tích cực Công điện số 124/CĐ-TTg ngày 30/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc thúc đẩy TTKDTM. Tiếp tục triển khai có hiệu quả các kế hoạch của ngành Ngân hàng về chuyển đổi số, về triển khai Đề án 06, triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Thứ hai, tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn và bảo mật hoạt động thanh toán, ngân hàng; chỉ đạo các đơn vị cung ứng dịch vụ tích cực triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến, thanh toán thẻ ngân hàng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng.

Thứ ba, tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ngành Ngân hàng đảm bảo an ninh, an toàn, chú trọng việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung ngành ngân hàng tiến đến ra quyết định dựa trên dữ liệu.

Thứ tư, tiếp tục triển khai phối hợp liên ngành: tích hợp, kết nối, chia sẻ thông tin ngành ngân hàng với các ngành, lĩnh vực khác để mở rộng hệ sinh thái số và phát triển dịch vụ ngân hàng số, thanh toán số, góp phần hình thành hệ sinh thái số liên thông, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận các dịch vụ nhanh chóng, an toàn, hiệu quả.

Thứ năm, đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.