Mai Sơn trên hành trình nông thôn mới: HTX làm nòng cốt, OCOP làm động lực

Sau sáp nhập, không gian sản xuất được mở rộng, nguồn tài nguyên bản địa đa dạng hơn, cùng quyết tâm lớn từ chính quyền và người dân đã tạo nên bước chuyển mạnh mẽ, đưa Mai Sơn trở thành một trong những mô hình đáng tham khảo tại Sơn La trên chặng đường xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Khơi dậy tiềm năng từ nông sản đặc trưng

Được thiên nhiên ưu đãi với khí hậu ôn hòa, thổ nhưỡng màu mỡ, Mai Sơn đặc biệt phù hợp với các loại cây ăn quả giá trị cao như na, nhãn, mắc ca, dâu tây… - những cây trồng đang mở ra hướng phát triển bền vững cho nông nghiệp địa phương.

Tận dụng lợi thế này, xã đã đẩy mạnh triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), định hướng hình thành bộ nhận diện riêng cho nông sản Mai Sơn trên thị trường trong và ngoài tỉnh.

Nông nghiệp Mai Sơn chuyển biến theo hướng nâng cao giá trị gia tăng.

Năm 2018, Công ty TNHH MTV Đạt Thủy, một trong những doanh nghiệp tiên phong, bắt đầu đầu tư mạnh vào trồng và chế biến mắc ca, nhãn trên vùng đất dốc. Ứng dụng dây chuyền máy móc hiện đại, tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất an toàn, doanh nghiệp từng bước tạo ra những sản phẩm có chất lượng và giá trị gia tăng cao. Năm 2022, hạt mắc ca của công ty đạt chuẩn OCOP 3 sao, đến năm 2023, sản phẩm long nhãn được chứng nhận OCOP 4 sao, mở ra thị trường rộng lớn hơn cho nông sản Mai Sơn.

Sau khi được chứng nhận OCOP, doanh nghiệp mạnh dạn mở rộng quy mô chế biến, phát triển thêm các dòng sản phẩm như mắc ca nguyên vị, rượu mắc ca, long nhãn đóng hộp… Mỗi năm, công ty đưa ra thị trường khoảng 100 tấn mắc ca thành phẩm và 50 tấn long nhãn sấy khô, đồng thời tạo việc làm ổn định cho 20 lao động tại địa phương.

Hiện, xã Mai Sơn đã có 14 sản phẩm OCOP, trong đó 6 sản phẩm đạt 4 sao và 8 sản phẩm đạt 3 sao. Danh mục sản phẩm trải rộng từ nấm linh chi, mật ong Bảo Tín đến cà phê rang xay, dâu tây, đông trùng hạ thảo…, những mặt hàng mang đậm dấu ấn bản địa và đang từng bước xây dựng thương hiệu riêng trên bản đồ nông sản Sơn La.

Tuy số lượng sản phẩm tương đối lớn, nhưng Mai Sơn không chạy theo phong trào. Giai đoạn 2021–2025, xã xác định tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP, ưu tiên sản phẩm có tiềm năng bứt phá, đồng thời rà soát, đánh giá lại các sản phẩm hết hạn, phấn đấu mỗi năm phát triển 1–2 sản phẩm OCOP mới.

Các phòng ban chuyên môn được giao nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp, HTX trong hoàn thiện hồ sơ, cải tiến bao bì, quảng bá và xúc tiến thương mại, tạo nền tảng để OCOP Mai Sơn vươn xa.

HTX – “cỗ máy kéo” đưa nông nghiệp bứt phá

Nếu OCOP là động lực, thì HTX chính là lực lượng nòng cốt giúp nông dân Mai Sơn bước vào sản xuất hàng hóa quy mô lớn, liên kết theo chuỗi giá trị, từng bước nâng cao thu nhập và tạo chuyển biến rõ rệt trong các tiêu chí nông thôn mới.

Thành lập năm 2018, HTX Mé Lếch hiện có 26 thành viên, canh tác trên 300 ha na Thái, na dai, na hoàng hậu và đặc biệt là na Đài Loan, loại quả cho năng suất cao và chất lượng vượt trội. Việc áp dụng quy trình VietGAP cùng kỹ thuật chăm sóc tiên tiến đã giúp HTX liên tục có những mùa vụ thành công.

Năm 2023, sản phẩm “Na Đại Sơn” của HTX chính thức được công nhận OCOP 3 sao, một cột mốc quan trọng trong hành trình xây dựng thương hiệu nông sản Mai Sơn.

Ông Lương Văn Quý, thành viên HTX, cho biết: “Trước đây, gia đình tôi trồng na nhỏ lẻ nên thu nhập rất bấp bênh. Từ khi vào HTX, được tập huấn kỹ thuật, sản xuất theo quy trình thống nhất và có đầu ra ổn định, mỗi năm gia đình thu hàng trăm triệu đến cả tỷ đồng. Cuộc sống đổi thay hoàn toàn”.

Mỗi năm, HTX Mé Lếch tiêu thụ gần 150 tấn na, doanh thu trên 6,5 tỷ đồng, trở thành điểm tựa kinh tế vững chắc cho các thành viên.

Các HTX có đóng góp tích cực trong xây dựng nông thôn mới ở Mai Sơn.

HTX Nông nghiệp Tiểu khu 32, cũng là đơn vị sản xuất đồng bộ, hiệu quả vượt trội, đóng góp tích cực vào xây dựng nông thôn mới. HTX hiện có 30 thành viên với 10 ha nhãn (sản lượng khoảng 500 tấn/năm) và 60 ha na (1.000 tấn/năm).

Điều làm nên sự khác biệt của HTX là mô hình sản xuất đồng bộ từ trồng, chăm sóc, thu hoạch đến sơ chế, tiêu thụ. Tất cả được thống nhất theo quy trình chuẩn, tạo ra nguồn nông sản đồng đều về chất lượng.

Ông Nguyễn Ngọc Trường, Giám đốc HTX, cho biết: “Chúng tôi liên tục tổ chức tập huấn, mời chuyên gia hỗ trợ kỹ thuật. Nhờ vậy, sản phẩm đáp ứng yêu cầu của các hệ thống siêu thị và thị trường ngoài tỉnh. Đây là yếu tố giúp HTX giữ được mức tăng trưởng ổn định”.

Các HTX điển hình trên chỉ là một phần trong mạng lưới kinh tế hợp tác đang dần trở thành “cỗ máy kéo” của nông nghiệp Mai Sơn, góp phần quan trọng trong hoàn thành các tiêu chí thu nhập, tổ chức sản xuất và xây dựng thương hiệu nông sản.

Đằng sau những thành công của các HTX là sự hỗ trợ bền bỉ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La. Cụ thể, trong nhiều năm, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La đã đồng hành cùng địa phương qua các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân lực. Đồng thời, tập huấn quản trị HTX, quản lý tài chính, xúc tiến thương mại; Hướng dẫn xây dựng hồ sơ OCOP, tem truy xuất nguồn gốc, quy trình quản lý chất lượng.

Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La cũng đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật trồng cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ. Đặc biệt, hỗ trợ máy móc sơ chế, đóng gói; Hướng dẫn áp dụng chuyển đổi số vào sản xuất, tiêu thụ; Tổ chức các chương trình kết nối thị trường như tổ chức hội chợ OCOP, hội nghị kết nối cung cầu; Hỗ trợ HTX ký kết với siêu thị, chuỗi nhà hàng và các điểm du lịch.

Nhờ sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La, nhiều HTX tại Mai Sơn đã mạnh dạn đổi mới mô hình, mở rộng quy mô sản xuất, tạo ra những sản phẩm đạt chuẩn, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Diện mạo nông thôn mới đổi thay từng ngày

Từ nền tảng kinh tế hợp tác và OCOP, Mai Sơn từng bước hoàn thiện hạ tầng, nâng cao đời sống, tạo ra những chuyển biến rõ nét trong diện mạo nông thôn.

Hạ tầng khang trang, giao thương thuận lợi, hàng chục km đường liên bản được bê tông hóa, hệ thống thủy lợi được cải tạo, trường học, trạm y tế được đầu tư nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân phát triển sản xuất.

Đặc biệt, các mô hình trồng na, nhãn, dâu tây theo chuỗi giá trị giúp nhiều hộ gia đình thoát nghèo, vươn lên khá giả, thậm chí trở thành những nông dân sản xuất giỏi.

Môi trường và cảnh quan đổi mới khi các thôn, bản tích cực xây dựng mô hình “bản nông thôn mới kiểu mẫu”, hiến đất mở đường, chỉnh trang cảnh quan, phát triển đường hoa, tạo nên không gian sống xanh – sạch – đẹp. Mai Sơn, từ chỗ là những bản làng heo hút, nay đã khoác lên mình diện mạo mới sáng – xanh – sạch – đáng sống.

Hướng đến giai đoạn tiếp theo, Mai Sơn đặt ra nhiều mục tiêu lớn: tăng thu nhập bình quân lên thêm 35%, phấn đấu thêm 7 thôn đạt chuẩn nông thôn mới và 8 bản đạt nông thôn mới kiểu mẫu, đồng thời duy trì phát triển 1–2 sản phẩm OCOP mới mỗi năm.

Có thể thấy hành trình xây dựng nông thôn mới của Mai Sơn không chỉ là câu chuyện phát triển kinh tế, mà còn là khát vọng và sự chung sức của cả cộng đồng. Những bước đi bài bản, sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và quyết tâm của người dân sẽ là nền tảng để Mai Sơn tiếp tục bứt phá, trở thành điển hình tiêu biểu của Sơn La và vùng Tây Bắc trong thời kỳ mới.

Đông Phong