Thị trường tài sản số bước vào giai đoạn được luật hóa: Đặt lại chuẩn rủi ro cho nhà đầu tư

Những quan sát của SHS Research cho thấy vai trò của tài sản số có xu hướng tăng lên khi thị trường được luật hóa, nhưng chỉ mang lại giá trị bền vững nếu đi cùng một khuôn khổ quản trị rủi ro bài bản và sự tỉnh táo của nhà đầu tư.

Tài sản số ngày càng phổ biến – và được đặt vào vị trí phù hợp trong danh mục

Một trong những thay đổi rõ nét nhất là cách thị trường nhìn nhận tài sản số đã khác trước. Nếu ở giai đoạn đầu, tài sản số chủ yếu được xem như một thử nghiệm mang tính công nghệ, thì dữ liệu thời gian gần đây cho thấy chúng đã bắt đầu xuất hiện trong một số mô hình phân bổ tài sản quốc tế dưới dạng “tài sản thay thế”. Sự xuất hiện này không nhằm đề cao vai trò của tài sản số, mà phản ánh đánh giá rằng chúng có thể cải thiện tương quan rủi ro – lợi suất khi được sử dụng đúng mức và đúng chức năng.

Dù vậy, tài sản số không bao giờ được coi là lõi danh mục. Tính biến động mạnh, lịch sử vận hành chưa dài và sự phụ thuộc lớn vào công nghệ khiến tài sản số phù hợp nhất khi đóng vai trò bổ trợ. Việc đặt tài sản số ở tỷ trọng nhỏ giúp nhà đầu tư tận dụng sự khác biệt trong chu kỳ biến động mà không làm xáo trộn cấu trúc tài chính cá nhân. Đây cũng là tinh thần nhất quán trong các phân tích của SHS Research: tài sản số mở rộng lựa chọn đầu tư, nhưng chỉ nên được xem là một cấu phần phụ trong danh mục.

Song song với đó, xu hướng tài sản số gắn với tài sản thực (asset-backed token) đang phát triển nhanh. Việc số hóa vàng, bất động sản hoặc một số loại hàng hóa hữu hình khác vừa mở rộng khả năng giao dịch, vừa duy trì nền tảng giá trị. Những mô hình này góp phần thu hẹp khoảng cách giữa kinh tế thực và kinh tế số, nâng cao tính minh bạch và giúp nhà đầu tư có thêm lựa chọn gắn với những giá trị hữu hình — điều phù hợp với đặc điểm thị trường Việt Nam.

Khung pháp lý đang định hình: thị trường mở ra nhưng không phải “vùng tự do”

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang siết lại khung quản lý tài sản số, Việt Nam cũng bước vào giai đoạn luật hóa với cách tiếp cận thận trọng và có kiểm soát. Ở giai đoạn thí điểm, dự kiến chỉ có tối đa năm sàn giao dịch tài sản số được cấp phép hoạt động. Dù con số không lớn, đây là bước đi cho thấy quyết tâm quản lý dựa trên nguyên tắc an toàn hệ thống: thị trường mới cần được kiểm soát chặt ngay từ đầu để tránh phát triển quá nóng, trước khi cơ quan quản lý thẩm định đầy đủ rủi ro vận hành và năng lực của các mô hình.

Cơ chế quản lý cũng được phân định rõ ràng. Bộ Tài chính chịu trách nhiệm cấp phép và giám sát hoạt động. Ngân hàng Nhà nước quản lý vấn đề tiền tệ – ngoại hối, yêu cầu các giao dịch tài sản số phải thực hiện bằng VND nhằm duy trì ổn định tiền tệ quốc gia. Bộ Công an đảm nhiệm an ninh hệ thống, đặc biệt là phòng chống tội phạm công nghệ cao. Trong một thị trường mà công nghệ là nền tảng vận hành, bảo đảm an toàn mạng và minh bạch giao dịch có ý nghĩa quyết định.

Theo thông tin được đề cập trong các phân tích của SHS Research, nhiều doanh nghiệp Việt Nam thuộc lĩnh vực tài chính, vàng bạc, công nghệ và bất động sản đã nộp hồ sơ xin xây dựng sàn giao dịch tài sản số. Điều này cho thấy nhu cầu thị trường lớn, nhưng đồng thời phản ánh mức độ sàng lọc cao, khi doanh nghiệp phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về công nghệ, an toàn thông tin, quản trị dữ liệu, công bố thông tin và tương thích pháp lý.

Ở giai đoạn chuyển tiếp này, rủi ro không chỉ đến từ bản thân tài sản số, mà còn từ chất lượng mô hình vận hành của doanh nghiệp. Mức độ minh bạch, sự ổn định của nền tảng công nghệ và khả năng tuân thủ quy định trở thành những tiêu chí quan trọng mà nhà đầu tư cần quan sát khi đưa ra quyết định.

Quản trị rủi ro – yêu cầu trọng tâm khi thị trường bước vào giai đoạn mới

Theo những khuyến nghị được SHS Research nhấn mạnh, quản trị rủi ro là điều kiện tiên quyết khi tiếp cận tài sản số. Không phải mọi biến động đều là cơ hội, và không phải tài sản số nào cũng phù hợp với mục tiêu của từng nhà đầu tư. Điều quan trọng nhất trong giai đoạn thị trường được luật hóa là xác định rõ mục tiêu tài chính, mức độ chấp nhận rủi ro và vai trò của tài sản số trong tổng thể danh mục.

Tỷ trọng nhỏ là nguyên tắc cơ bản. Khi tài sản số có mức dao động lớn, phân bổ quá lớn sẽ khiến danh mục vượt khỏi ngưỡng rủi ro có thể kiểm soát. Ngược lại, một tỷ trọng hợp lý giúp nhà đầu tư hưởng lợi từ sự khác biệt của chu kỳ thị trường mà không phải chịu biến động quá mức. Đây là nguyên tắc tài chính cơ bản, không phải cảnh báo mang tính cảm tính.

Thông tin chính thống cũng là một trụ cột quan trọng trong quản trị rủi ro. Khi khung pháp lý chưa hoàn thiện, việc dựa vào nguồn tin thiếu kiểm chứng hoặc truyền thông không minh bạch dễ dẫn đến quyết định sai lệch. SHS Research khuyến nghị nhà đầu tư ưu tiên sử dụng các báo cáo chuyên ngành, dữ liệu từ tổ chức tài chính uy tín và thông tin từ cơ quan quản lý nhà nước. Đây là cách giảm rủi ro từ gốc và phù hợp với định hướng xây dựng thị trường minh bạch, tiêu chuẩn hóa mà Việt Nam đang triển khai.

Tổng thể những quan sát từ SHS Research cho thấy một thông điệp rõ ràng: tài sản số có thể trở thành một phần của hệ sinh thái tài chính mới, nhưng chỉ bền vững khi được tiếp cận bằng sự am hiểu, kỷ luật và trong khuôn khổ pháp lý đầy đủ. Việt Nam đang đi từng bước thận trọng trong quá trình chuẩn hóa thị trường, và chính sự thận trọng đó là nền tảng để tài sản số trở thành một cấu phần chính danh của tài chính hiện đại trong tương lai.