Đơn giản hóa thủ tục, đẩy mạnh phân cấp trong quản lý vốn vay ODA

Hoàn thiện khung pháp lý

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Quốc Phương - Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại cho biết, trong hơn 30 năm qua, nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài đã đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

“Những cây cầu, tuyến đường cao tốc, bệnh viện, trường học, các dự án về năng lượng sạch, môi trường, y tế, giáo dục… mà chúng ta có được ngày hôm nay đều ghi dấu ấn từ những nguồn vốn quý báu, nhờ sự đồng hành của các nhà tài trợ, các quốc gia bạn bè quốc tế. Chính nhờ vậy, Việt Nam mới có hệ thống hạ tầng cơ bản như hiện nay”, ông Nguyễn Quốc Phương chia sẻ.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thời gian qua, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của đất nước và nhu cầu ngày càng lớn từ các địa phương, doanh nghiệp, đã phát sinh một số tồn tại, hạn chế. Đặc biệt, những vướng mắc về cơ sở pháp lý liên quan đến vay ODA, vay ưu đãi cũng như sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị cho thấy cần có sự điều chỉnh, đổi mới.

Theo Lãnh đạo Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại, đồng hành cùng quá trình cải cách của Chính phủ và sự chỉ đạo sát sao của các bộ, ngành Trung ương, Bộ Tài chính đã nỗ lực tiếp thu ý kiến của các tổ chức, cơ quan liên quan đến công tác vay vốn ODA. Qua đó, nhiều khó khăn, vướng mắc đã từng bước được tháo gỡ. Trên cơ sở đó, từ tháng 9/2025, Nghị định số 242/2025/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức và vay ưu đãi nước ngoài được ban hành và chính thức có hiệu lực.

Nghị định mới đã khắc phục nhiều hạn chế, tăng cường cơ sở pháp lý, bảo đảm tính minh bạch, đồng bộ, hiệu quả và phù hợp hơn với hệ thống đầu tư công. Đây cũng là minh chứng cho quyết tâm của cả hệ thống chính trị trong việc cải thiện môi trường hợp tác, tạo niềm tin cho các nhà tài trợ quốc tế cũng như các địa phương, doanh nghiệp trong nước.

Theo ông Nguyễn Quốc Phương, Nghị định số 242/2025/NĐ-CP tập trung vào một số định hướng quan trọng. Trong đó, hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật, đồng thời hài hòa với thông lệ quốc tế. Cùng với đó, cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa và rút ngắn quy trình thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.

Nghị định cũng hướng tới phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn, tăng cường tính chủ động cho các bộ, ngành, địa phương, đồng thời gắn với trách nhiệm giải trình minh bạch. Song song, hoàn thiện cơ chế tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhà nước, đơn vị triển khai dự án và khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân.

Minh bạch, linh hoạt và phù hợp thực tiễn

Tại Hội nghị, đại diện Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại đã giới thiệu một số điểm mới của Nghị định số 242/2025/NĐ-CP, tập trung vào ba nhóm giải pháp lớn.

Thứ nhất, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Nghị định đã bãi bỏ nhiều khâu phê duyệt, thẩm định trung gian không cần thiết đối với dự án ODA, vay ưu đãi; rút gọn thủ tục điều chỉnh văn kiện dự án, chỉ yêu cầu lấy ý kiến Bộ Tài chính trong trường hợp điều chỉnh làm tăng vốn lớn. Bên cạnh đó, Nghị định cũng tinh giản quy trình tiếp nhận khoản vay, giao kế hoạch vốn, sử dụng vốn dư, lựa chọn ngân hàng phục vụ; đồng thời giảm đáng kể các trường hợp phải điều chỉnh chủ trương đầu tư, góp phần đẩy nhanh tiến độ dự án.

Thứ hai, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Nghị định trao quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A và nhiều dự án trước đây thuộc thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ cho bộ, ngành, địa phương; giao cơ quan chủ quản thẩm quyền tham gia phần lớn các dự án khu vực, trừ một số lĩnh vực đặc thù. Đồng thời, phân cấp cho cơ quan chủ quản quyết định việc sử dụng vốn dư và điều chỉnh dự án của doanh nghiệp nhà nước vay lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi.

Thứ ba, hoàn thiện cơ chế, tháo gỡ vướng mắc phát sinh trong thực tế. Cụ thể, Nghị định làm rõ quy định về doanh nghiệp nhà nước sử dụng vốn vay ODA, vay ưu đãi, tạo thuận lợi cho đầu tư công; bổ sung quy định xử lý tài sản, trang thiết bị do nhà tài trợ bàn giao, bảo đảm cơ sở pháp lý minh bạch. Các vướng mắc liên quan đến điều khoản chuyển tiếp đối với hỗ trợ ngân sách có mục tiêu cũng đã được giải quyết.

Ngoài ra, Nghị định bổ sung quy định phân cấp chi ngân sách cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo thuận lợi phát triển các lĩnh vực mới; cho phép rút vốn trên môi trường điện tử, phù hợp xu thế chuyển đổi số và yêu cầu của nhà tài trợ.

Cũng tại Hội nghị, đại diện các bộ, ngành, địa phương, nhà tài trợ và doanh nghiệp đã trao đổi về việc hoàn thiện khung pháp lý trong quản lý, triển khai dự án đầu tư công, đặc biệt là các dự án sử dụng vốn vay và viện trợ nước ngoài.

Thảo luận tập trung vào những nội dung như: bỏ quy định cứng về thời gian thực hiện dự án để tăng tính linh hoạt; xem xét sử dụng văn bản cam kết của nhà tài trợ làm căn cứ phê duyệt; cần hướng dẫn cụ thể về việc ưu tiên sử dụng lực lượng quân đội; điều chỉnh cơ chế quản lý chương trình, dự án viện trợ theo quy định chung; quy định rõ thời hạn phản hồi ý kiến trong quá trình thẩm định hồ sơ; và tháo gỡ vướng mắc về cơ chế tài chính, trong đó có tỷ lệ vay lại và sự khác biệt giữa các địa phương.