TPHCM thúc đẩy chuyển đổi xanh trong giao thông

Chọn nhóm shipper để chuyển đổi xanh, bước đi hoàn toàn hợp lý

Theo Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, nhìn chung, các góp ý từ chuyên gia và các thành viên trong hệ sinh thái xe điện đều bày tỏ sự ủng hộ về mục tiêu, tính cấp thiết của các nhiệm vụ liên quan đến chuyển đổi xanh, kiểm soát khí thải trong lĩnh vực giao thông của thành phố.

Các định hướng lớn gồm: Chuyển đổi toàn bộ xe buýt sang điện trước năm 2030; phủ xanh các vùng phát thải thấp tại đặc khu Côn Đảo và khu vực Cần Giờ; chuyển đổi toàn bộ xe hai bánh dùng xăng sang xe điện đối với xe công nghệ và giao hàng.

Nhiều chuyên gia đánh giá, việc TPHCM chọn nhóm shipper để chuyển sang xe điện là hướng đi đúng. Theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện không chỉ là xu thế toàn cầu mà còn là đòi hỏi cấp bách với các đô thị lớn của Việt Nam như Hà Nội, TPHCM nơi mật độ xe máy dày đặc và chất lượng không khí thường xuyên ở mức báo động.

“Chúng ta không thể chỉ dựa vào biện pháp cấm đoán hay áp đặt mốc thời gian. Quan trọng là cách tổ chức thực hiện. Xe điện chỉ phát huy hiệu quả nếu đi cùng với việc phát triển mạng lưới xe buýt điện, tàu điện, cùng các tuyến vận tải công cộng thân thiện môi trường. Khi người dân có lựa chọn thuận tiện, họ sẽ giảm phụ thuộc vào xe máy cá nhân, từ đó vừa giảm ùn tắc, vừa cải thiện chất lượng không khí”, TS. Tùng nhấn mạnh.

Chuyên gia này nhận định, TPHCM đang có kế hoạch mở thêm gần 200 tuyến xe buýt mới, đồng thời chuyển đổi dần các xe buýt chạy nhiên liệu hóa thạch sang xe điện hoặc LNG. Đây là bước đi thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc tái cơ cấu hệ thống giao thông đô thị theo hướng xanh và bền vững.

Việc TPHCM chọn nhóm shipper để thí điểm chuyển đổi, ông Tùng cho là hoàn toàn hợp lý. Một người dân bình thường đi 3 - 7km mỗi ngày, trong khi một shipper chạy 100 - 200km. Chuyển đổi nhóm này sang xe điện sẽ tạo tác động nhanh nhất và lớn nhất tới chất lượng không khí.

Tuy vậy, theo chuyên gia này, để xe điện thực sự “xanh”, hạ tầng điện cũng cần thay đổi. Hiện nay, hệ số phát thải của lưới điện Việt Nam ở mức 0,65, cao hơn khuyến nghị quốc tế (0,4 - 0,5).

“Song song với việc khuyến khích xe điện, TPHCM cần thúc đẩy năng lượng tái tạo như điện mặt trời áp mái, điện gió hay tận dụng diện tích dọc cao tốc để lắp tấm pin mặt trời”, TS. Tùng đề xuất.

Chuyên gia này cho rằng, bài toán xe điện cần nhìn toàn diện từ đối tượng chuyển đổi, hạ tầng pin sạc cho đến nguồn cung năng lượng. “Nếu làm đồng bộ, chúng ta không chỉ giảm ô nhiễm không khí, mà còn góp phần đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”, ông Tùng cho hay.

Các chính sách hỗ trợ là cần thiết

Theo đại diện Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế TPHCM, chương trình “Đổi cũ lấy mới” đang được nghiên cứu nhằm thu hồi lượng lớn xe máy xăng cũ gây ô nhiễm, đồng thời hỗ trợ người dân tiếp cận phương tiện sạch. Một loạt chính sách ưu đãi đã xây dựng, nổi bật là miễn lệ phí trước bạ, phí đăng ký biển số, cấp giấy chứng nhận xe điện lần đầu trong hai năm đầu, trị giá khoảng 3 triệu đồng/xe.

Đặc biệt, tài xế chạy xe công nghệ sẽ được hoàn thuế VAT theo từng chuyến, trung bình 6.400 đồng với mỗi chuyến 80.000 đồng. TPHCM cũng phối hợp với Tổ chức tài chính vi mô CEP và nhiều ngân hàng triển khai gói vay mua xe điện kỳ hạn 24 - 30 tháng, lãi suất 6%, trong đó ngân sách thành phố hỗ trợ ít nhất 2%. “Điểm quan trọng nhất là người dân đổi xe cũ lấy xe mới gần như không phải bỏ thêm tiền ban đầu”, đại diện Trung tâm cho hay. Bên cạnh các chính sách hỗ trợ lớn từ thành phố, nhiều hãng xe điện cũng có các chương trình hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe điện.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường - cho rằng, việc chuyển sang xe điện không phải là “tùy chọn”, mà là một phần trong cam kết quốc tế mà Việt Nam đã đưa ra.

“Chính phủ đã tuyên bố Net Zero vào năm 2050. Hiện khu vực năng lượng chiếm hơn 70% lượng phát thải, trong đó giao thông và xây dựng là hai ngành cao nhất. Nếu không chuyển đổi giao thông sang phương tiện xanh, chúng ta khó có thể đạt cam kết” - ông Thọ nói.

Theo PGS Thọ, quá trình này cần phải đảm bảo chuyển đổi công bằng. Ở Việt Nam, một chiếc xe máy có thể gắn bó với nhiều gia đình hàng chục năm, thậm chí là tài sản lớn nhất đối với họ. Nếu đột ngột cấm xe xăng mà không có hỗ trợ, sẽ tạo cú sốc lớn cho hàng triệu người dân, đặc biệt là nhóm lao động nghèo.

“Chính sách miễn phí trước bạ, hỗ trợ vay mua xe, thậm chí hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) cho tài xế công nghệ như TPHCM đang đề xuất là rất cần thiết. Nó không chỉ khuyến khích chuyển đổi mà còn giúp người dân không bị bỏ lại phía sau”, PGS.TS Thọ nhận định.

Theo ông Thọ, ngoài ưu đãi tài chính, điều quan trọng là tạo niềm tin cho người dùng. Người dân sẽ chỉ chọn xe điện khi thấy chi phí hợp lý, hạ tầng sạc đủ thuận tiện và phương tiện đủ bền. Do đó, chính sách nhà nước cần đi kèm sự tham gia của doanh nghiệp, từ cam kết chất lượng, bảo hành pin, động cơ cho đến xây dựng mạng lưới sạc rộng khắp.

“Chuyển đổi xe điện là xu hướng không thể đảo ngược. Nhưng chúng ta phải nhớ rằng đây không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà còn là câu chuyện sinh kế và công bằng xã hội. Mọi chính sách cần đặt người dân ở trung tâm”, TS Thọ nhấn mạnh.