Cải thiện môi trường kinh doanh vẫn còn không ít tồn tại, bất cập

Theo công bố báo cáo thường niên của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) năm 2022 với chủ đề “Hướng tới tăng trưởng xanh và chuyển đổi số” của Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), Việt Nam là một ví dụ thành công trong việc nền kinh tế được thúc đẩy bởi FDI, khi trở thành trung tâm sản xuất các sản phẩm điện tử trong 2 thập niên gần đây. Năm 2022, bất chấp những ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, Việt Nam vẫn thu hút được trên 27,7 tỷ USD vốn FDI đăng ký, bằng 89% so với năm 2021. Số vốn giải ngân đạt 22,39 tỷ USD, tăng 13,5% so với năm trước…

Bước sang năm 2023, những số liệu ban đầu về đăng ký đầu tư cũng không mấy khả quan. Trong kỳ thống kê 2 tháng đầu năm, tổng vốn FDI đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần, mua phần vốn góp chỉ đạt gần 3,1 tỷ USD (giảm 38% so với cùng kỳ năm 2022), vốn thực hiện ước đạt 2,55 tỷ USD (giảm 4,9% so với cùng kỳ năm 2022). Đáng nói, số vốn đăng ký bổ sung khá thấp, giảm mạnh so với năm ngoái.

Theo GS.TSKH Nguyễn Mại – Chủ tịch VAFIE, 100% doanh nghiệp phản hồi cho rằng, Chính phủ Việt Nam cần nhanh chóng rà soát, điều chỉnh kịp thời chính sách đầu tư nước ngoài để theo kịp với biến động của kinh tế toàn cầu và những thay đổi trong chiến lược thu hút FDI của các nước trên thế giới, trong đó nhiều nước có điều kiện tương tự Việt Nam.

Không chỉ là các vấn đề liên quan đến doanh nghiệp FDI, mặc dù những năm qua, Chủ trương xuyên suốt của Nhà nước luôn hướng đến việc thúc đẩy cải cách mạnh mẽ, thực chất môi trường kinh doanh, trong đó, tất cả doanh nghiệp đều được đối xử bình đẳng, tuy nhiên, trên thực tế, vẫn còn những tồn tại, bất cập đáng quan ngại. Và một trong số đó có thể kể đến những vấn đề liên quan đến chính sách thuế.

Thông tin với báo chí, ông Lê Hữu Nghĩa - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Lê Thành cho biết, doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam được miễn, giảm thuế 10 năm, nhưng doanh nghiệp trong nước thì không được hưởng ưu đãi này.

Còn theo ông Kiều Huỳnh Sơn - Giám đốc Công ty TNHH Máy Thép Việt, nếu doanh nghiệp FDI nhập khẩu nguyên thiết bị máy móc thì thuế nhập khẩu từ 0%-10% hoặc miễn thuế. Trong khi đó, doanh nghiệp chế tạo máy trong nước nếu nhập khẩu nguyên vật liệu, linh kiện phụ tùng sản xuất thiết bị cùng loại để chế tạo máy thì chịu thuế nhập khẩu lên đến 15%.

Thực tế, Báo cáo của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cũng cho thấy, dù chiếm hơn 97% số lượng doanh nghiệp, đóng góp 45% GDP và 31% thu ngân sách nhưng doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam vẫn chưa được đối xử bình đẳng.

Trước thực tế đã nêu, thông tin với báo chí về vấn đề này, TS Bùi Duy Tùng - Giảng viên Kinh tế, Đại học RMIT cho rằng, việc các doanh nghiệp FDI chiếm tỷ trọng xuất khẩu cao chứng tỏ chính sách thu hút đầu tư của Chính phủ là rất đúng đắn. Tuy vậy, điều này mang lại cho chúng ta nhiều vấn đề phải xem xét, bởi việc phụ thuộc quá nhiều vào doanh nghiệp FDI sẽ rất khó cho Chính phủ trong các quyết định chung. Hoặc trong tình huống, các doanh nghiệp FDI thay đổi chiến lược đầu tư, thay đổi quy mô sản xuất thì sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến nền kinh tế Việt Nam.

Để tránh sự chênh lệch giữa hai khối FDI và doanh nghiệp nội, TS Bùi Duy Tùng đề xuất, Chính phủ có thể tạo cơ chế chính sách để ưu tiên cho doanh nghiệp Việt Nam khi đầu tư vào 5 lĩnh vực nhằm tạo thương hiệu quốc gia. Các lĩnh vực này bao gồm: nông nghiệp và chế biến nông sản (đang thiếu công nghệ và phương thức quản lý hiện đại; đầu tư vào lĩnh vực này vừa giúp phát triển công nghiệp chế biến vừa giúp ổn định đầu ra cho nông dân);

Tập trung phát triển năng lực của các doanh nghiệp địa phương bằng cách hỗ trợ cho nghiên cứu và phát triển, cải thiện khả năng tiếp cận tài chính và công nghệ, đồng thời thúc đẩy quan hệ đối tác giữa các công ty địa phương và nhà đầu tư nước ngoài trong các lĩnh vực như điện tử, máy móc và dệt may; đầu tư vào cơ sở hạ tầng và tiếp thị để thu hút nhiều khách du lịch hơn và tăng giá trị của các sản phẩm du lịch;

Tập trung phát triển năng lực của các công ty công nghệ thông tin trong nước để cung cấp các giải pháp công nghệ cho cả thị trường trong nước và quốc tế; đầu tư cho năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời và năng lượng gió, giúp giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, tạo cơ hội việc làm và kích thích sự phát triển của các ngành công nghiệp địa phương trong sản xuất và dịch vụ.

Trong khi nền kinh tế toàn cầu nói chung và trong nước nói riêng tiếp tục được dự báo nhiều khó khăn, theo các chuyên gia, nếu không có những cải cách hợp lý, kịp thời và toàn diện, khả năng Việt Nam sẽ bị thụt lùi là điều khó tránh khỏi.