Nâng cao nhận thức về tài chính cá nhân, góp phần hạn chế hoạt động tín dụng đen
Tóm tắt: Những năm gần đây, tình hình an ninh, trật tự liên quan đến hoạt động tín dụng đen diễn biến hết sức phức tạp, xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có những hạn chế trong nhận thức về tài chính toàn diện, tài chính cá nhân của người dân. Vì vậy, việc làm rõ vai trò của tài chính cá nhân, hoạt động phạm tội liên quan đến tín dụng đen là cần thiết, từ đó, đưa ra một số khuyến nghị nhằm nâng cao nhận thức về tài chính cá nhân và giải pháp nhằm hạn chế nguyên nhân, điều kiện phát triển tín dụng đe
Tóm tắt: Những năm gần đây, tình hình an ninh, trật tự liên quan đến hoạt động tín dụng đen diễn biến hết sức phức tạp, xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có những hạn chế trong nhận thức về tài chính toàn diện, tài chính cá nhân của người dân. Vì vậy, việc làm rõ vai trò của tài chính cá nhân, hoạt động phạm tội liên quan đến tín dụng đen là cần thiết, từ đó, đưa ra một số khuyến nghị nhằm nâng cao nhận thức về tài chính cá nhân và giải pháp nhằm hạn chế nguyên nhân, điều kiện phát triển tín dụng đen ở Việt Nam thời gian tới.
Từ khóa: Tài chính cá nhân, cho vay, tín dụng đen
RAISING AWARENESS ON PERSONAL FINANCE, CONTRIBUTING TO REPEL BLACK CREDIT
Abstract: In recent years, public security situation related to black credit has become extremely complicated, derived from many reasons, including limitations in awareness of financial inclusion, personal finance. Therefore, it is necessary to clarify roles of personal finance and criminal frauds related to black credit, from there, some recommendations are given to raise awareness of personal finance and seek solutions in order to limit black credit in Vietnam in the coming time.
Keywords: Personal finance, loans, black credit
1. Vai trò của tài chính cá nhân đối với mỗi cá nhân, cộng đồng xã hội và nền kinh tế
Tài chính cá nhân là việc quản lý, chi tiêu, sử dụng tiền bạc, tài sản có giá trị của từng cá nhân (hộ gia đình) dựa trên một kế hoạch phù hợp (thu nhập, chi tiêu và dự trữ), cùng các quyết định, hoạt động liên quan tới tài chính bao gồm: lập ngân sách, tiết kiệm, bảo hiểm, đầu tư, hưu trí, quản lý tài sản… cả trong ngắn hạn và dài hạn để chủ động ngăn ngừa và hạn chế nguy cơ mất khả năng thanh toán khi những rủi ro xảy ra. Tài chính cá nhân là một khái niệm tương đối phổ biến tại các nền kinh tế phát triển, nhưng còn tương đối mới ở các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam.
Đối với các cá nhân (hộ gia đình) việc quản lý hay lập kế hoạch tài chính cá nhân đóng vai trò rất quan trọng để tránh khỏi những sai lầm từ các quyết định tài chính; xây dựng con đường vững chãi về tài chính trong cả ngắn hạn và dài hạn. Hơn nữa, với việc đưa ra các quyết định chính xác trong quản lý tài chính, cá nhân (hộ gia đình) sẽ ngăn ngừa sự suy giảm của tài sản trong trường hợp gặp khó khăn và ổn định tiêu dùng cá nhân; từng bước tích lũy, gia tăng tài sản một cách hiệu quả.Tài chính cá nhân đóng vai trò quan trọng không chỉ đối với các cá nhân (hộ gia đình) mà còn đối với cả một nền kinh tế.
Việc nâng cao nhận thức về tài chính cá nhân và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ về tài chính cá nhân sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của các cá nhân (hộ gia đình) nói riêng, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường tài chính cũng như sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội nói chung. Khi tài chính cá nhân được quan tâm hơn, các cá nhân (hộ gia đình) đều có kế hoạch quản lý tài chính phù hợp, từ đó các hoạt động thu nhập, chi tiêu, tiết kiệm cho đến đầu tư, dự trữ… của cá nhân (hộ gia đình) trở nên rõ ràng, hiệu quả hơn. Theo đó, về tổng thể, dòng tiền trong nền kinh tế được sử dụng một cách phù hợp, hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy thị trường tài chính, hoạt động của hệ thống ngân hàng phát triển bền vững, minh bạch và tối ưu. Khi người dân nhận thức được tầm quan trọng của quản lý tài chính cá nhân, đây sẽ là động lực thúc đẩy ngành dịch vụ tài chính cá nhân phát triển; các chuyên gia, nhà tư vấn trong lĩnh vực tài chính sẽ có nhiều cơ hội làm việc hơn. Như vậy, khi lĩnh vực tư vấn tài chính cá nhân phát triển mạnh mẽ sẽ đóng góp chung vào sự phát triển của thị trường tài chính cũng như tổng thể nền kinh tế. Về mặt xã hội, khi mỗi cá nhân (hộ gia đình) đều có kế hoạch quản lý tài chính thì cuộc sống sẽ ổn định, vững vàng trước những khó khăn, làm giảm các hệ lụy đi kèm với tệ nạn xã hội. Do vậy, từ những quyết định tài chính cá nhân đúng đắn, cuộc sống của mỗi cá nhân (hộ gia đình) ổn định, giàu có hơn và xã hội sẽ ngày càng phồn vinh, thịnh vượng.
Từ những luận giải nêu trên, có thể thấy vai trò của nhận thức về tài chính cá nhân đối với mỗi cá nhân (hộ gia đình), nền kinh tế và cộng đồng xã hội là rất quan trọng. Vấn đề này thể hiện rõ nét trong đời sống xã hội ở nước ta, nhất là đối với sự phát triển, diễn biến phức tạp của hoạt động tín dụng đen những năm gần đây. Về cơ bản, người dân Việt Nam có những khoản tiết kiệm, cũng như các khoản đầu tư khác, tuy nhiên, đa số vẫn chưa quan tâm nhiều tới việc quản lý tài chính cá nhân, cũng chưa có kế hoạch chi tiêu tiết kiệm cụ thể và chưa xác định được mức độ rủi ro trong đầu tư… Theo nhận định của một số chuyên gia tài chính, khoảng hơn 1/2 số người dân, cá nhân (hộ gia đình) có hiểu biết hạn chế về tài chính cá nhân, chính sách tín dụng và các sản phẩm cho vay của các tổ chức tín dụng hay tín dụng tiêu dùng, nên trong nhận thức của đa số người dân Việt Nam - tập trung nhiều tại các vùng nông thôn hay ở các khu công nghiệp, vừa có thu nhập thấp lại còn thiếu kiến thức và kỹ năng quản lý, sử dụng tài chính. Hơn nữa, hạn chế về trình độ học vấn và nhận thức về quản lý tài chính lại có một hệ quả khác đối với nhóm người nghèo và thu nhập thấp là họ thường có năng lực hoạt động kinh tế thấp hơn so với nhóm có thu nhập cao. Năng lực hoạt động kinh tế ở đây có thể hiểu là khả năng vận dụng hoặc sáng tạo ra các hoạt động sinh kế hay các ý tưởng kinh tế có thể cho năng suất cao, với các yếu tố cơ bản như: tài sản sở hữu, vốn xã hội…, quyết định hình thức cá nhân có thể tham gia vào thị trường tài chính, qua đó không chỉ ảnh hưởng tới bất bình đẳng thu nhập mà kéo theo những tai tệ nạn khác, như lô, đề, cờ bạc, cá độ bóng đá… Đây là điều kiện dễ phát sinh, phát triển các hoạt động tín dụng đen tại khu vực nông thôn, khu công nghiệp.
Cũng do không thể tiếp cận các định chế tài chính chính thức, một số cá nhân (hộ gia đình) phải tìm đến các hình thức tín dụng đen, với lãi suất cao cùng nhiều rủi ro và hệ lụy. Như một hệ quả tất yếu khác, hoạt động tín dụng đen thường không có những chỉ dẫn, tiêu chuẩn về quản lý tài chính, nên người tham gia ít có cơ hội nâng cao nhận thức và năng lực quản lý tài chính, thay vào đó sự trục lợi bởi các đối tượng am hiểu hơn về pháp lý nhưng có mục đích làm kinh doanh bất chính. Thực trạng về hoạt động tín dụng đen cho thấy rõ hơn về năng lực nhận thức và các kỹ năng quản lý về thu nhập, chi tiêu và dự trữ tài chính cá nhân của một phận người có thu nhập thấp ở Việt Nam còn rất hạn chế; đồng thời, điều này cũng phản ánh một thực tế khác là văn hóa đầu cơ diễn ra trên nhiều cấp độ. Người nghèo, người thu nhập thấp thay vì nỗ lực làm việc để có thu nhập cao lại luôn kỳ vọng sẽ thu được những khoản lợi nhuận lớn nhanh chóng thông qua đầu cơ tài chính. Đây không đơn giản là hiện tượng kinh tế, mà dường như đã trở thành một thứ văn hóa thiếu tiến bộ trong xã hội ta là: không muốn làm việc nhiều nhưng lại muốn hưởng thụ nhiều.
2. Về hoạt động phạm tội liên quan đến tín dụng đen ở Việt Nam thời gian gần đây
Tín dụng đen là hình thức tín dụng tư nhân, tín dụng phi chính thức; không tuân theo quy định của pháp luật về tín dụng, ngân hàng; hoạt động cho vay với lãi suất rất cao, thường gắn với tội phạm có tổ chức trong việc huy động vốn và đòi nợ thuê trái pháp luật, với hành vi vi phạm pháp luật khác. Những năm gần đây, ở nước ta, tình hình phạm tội liên quan đến hoạt động tín dụng đen đang có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp. Tính từ năm 2019 đến năm 2022, cơ quan công an đã phát hiện 3.772 vụ/6.810 đối tượng hoạt động tín dụng đen, khởi tố 2.113 vụ án/4.343 bị can liên quan tín dụng đen1. Hoạt động tín dụng đen mang lại siêu lợi nhuận (lãi suất thường từ 100% đến 300%, trên thực tế có trường hợp lên tới 900%/năm2) đối với người cho vay. Nguy hiểm hơn, một số băng, nhóm tội phạm “núp bóng doanh nghiệp”, thành lập công ty tài chính nhưng thực chất chủ yếu hoạt động cho vay tín dụng đen, có cơ sở ở nhiều địa phương, có quy chế hoạt động, nội quy hà khắc; thực hiện hành vi đòi nợ bằng cách đe dọa, tấn công người vay khi không có khả năng thanh toán… Một số đối tượng cho vay tín chấp không mở cửa hàng cầm đồ mà chủ yếu dán tờ rơi, quảng cáo trên các trang mạng xã hội như: zalo, facebook… để tiếp thị, nhưng không thể hiện rõ lãi suất cho vay. Để lấy lòng tin của nhiều người, các đối tượng hoạt động tín dụng đen đã tạo vỏ bọc, sử dụng nhiều chiêu thức khác nhau như: tung tin mở rộng sản xuất cần vốn đầu tư vào các lĩnh vực có lợi nhuận cao; khuếch trương cá nhân, thể hiện mình có cuộc sống sung túc, làm ăn phát đạt…; một số đối tượng còn tích cực tham gia các hoạt động xã hội, từ thiện, nhằm che đậy thủ đoạn, hành vi. Các đối tượng phạm tội cho vay dưới hình thức là các thỏa thuận ngầm (qua hợp đồng mua bán, thuê ôtô, xe máy…) hoặc người bị hại vì nhiều lý do nhạy cảm khác nhau (cầm cố vay nợ để chơi lô, đề, cờ bạc, cá độ bóng đá…) nên đã không khai báo với cơ quan Công an mà tiếp tục tìm cách giải quyết cho đến khi lâm vào tình trạng không còn khả năng thanh toán.
Hơn nữa, hoạt động đòi nợ thuê diễn biến phức tạp, với nhiều thủ đoạn như: đổ chất bẩn, chất thải, kéo đông người đến nhà riêng, nơi làm việc để gây áp lực với người vay tiền và thân nhân của họ. Các đối tượng còn sử dụng mạng xã hội: facebook, zalo… để đăng các thông tin không có lợi cho người vay, nhiều thông tin xuyên tạc, bịa đặt nhằm bôi nhọ danh dự, nhân phẩm, từ đó, tạo áp lực để đòi nợ. Một số hội nhóm kín trên mạng xã hội còn đăng tải các bài viết, video hướng dẫn, lôi kéo cách “bùng nợ” khi vay qua ứng dụng của các ngân hàng, công ty tài chính gây ảnh hưởng hoạt động tín dụng chính thống3. Đặc biệt, một số đối tượng còn sử dụng thủ đoạn thuê những người giả danh thương binh tham gia đòi nợ thuê, số người này thường tụ tập theo nhóm đến nhà người nợ tiền để gây sức ép với dưới nhiều hình thức khác nhau gây ra những phức tạp, ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự tại nhiều địa phương.
Trước tình hình trên, các lực lượng chức năng đã đẩy mạnh các biện pháp quản lý, ngăn ngừa, đấu tranh, nên hoạt động phạm tội và vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen có xu hướng giảm, nhất là từ đầu năm 2019 đến nay, song, các đối tượng đã chuyển sang khai thác sử dụng mạng Internet nhiều hơn để tổ chức hoạt động cho vay trực tuyến, cho vay ngang hàng (còn gọi là P2P Lending - một sản phẩm công nghệ tài chính kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay mà không thông qua trung gian tài chính). Nhiều công ty cho vay ngang hàng, cho vay trực tuyến được thành lập những năm gần đây, có xu hướng tăng trưởng mạnh về số lượng khách hàng, số lượng hợp đồng vay vốn kết nối thành công và tổng phí dịch vụ thu được. Mô hình này có biểu hiện biến tướng thành các hình thức tín dụng đen, đa cấp tài chính, cho vay tiền mà không gắn với việc thế chấp tài sản; với lãi suất chính cao từ 10 - 20%/năm, thêm một số loại phí từ 1 - 5%/năm, nếu cộng cả lãi và phí tính thì lãi suất cho vay lên tới khoảng 30% - 50%/tháng. Ngoài ra, mô hình này chịu nhiều rủi ro cho người tham gia, như: việc nhận tiền đầu tư và cho vay không qua trung gian tài chính nên khi xảy ra rủi ro các bên liên quan không chịu trách nhiệm hoặc không được giải quyết đền bù như thỏa thuận. Ngoài ra, hoạt động P2P Lending còn tiềm ẩn nhiều rủi ro như: Thông tin cá nhân của các bên tham gia có thể bị sao chép, đánh cắp do lỗ hổng bảo mật; hệ thống lưu trữ thông tin của công ty P2P Lending có thể bị chiếm quyền kiểm soát hoặc bị đánh sập bởi hackers dẫn đến toàn bộ thông tin giao dịch của các bên bị mất hoặc xóa… Đặc biệt, một số đối tuợng ẩn danh và núp bóng giao dịch trên các nền tảng P2P Lending để trốn thuế, rửa tiền, đánh bạc qua mạng, tài trợ khủng bố hoặc biến tướng để huy động tài chính đa cấp khiến người cho vay, người đi vay trở thành nạn nhân của hành vi lừa đảo, chiếm dụng vốn bất hợp pháp.
Nhìn chung, hoạt động tín dụng đen ngày càng gia tăng với nhiều nguyên nhân, nhưng số lượng và quy mô lớn của nhiều vụ vỡ nợ hàng trăm tỷ đồng cho thấy rằng, nguồn tiết kiệm trong dân cư hay nhu cầu vay tiêu dung là rất lớn. Trên thực tế, ít người vay tín dụng đen để lấy vốn làm ăn hợp pháp, bởi với lãi suất cao gấp hàng chục, hàng trăm lần lãi suất vay ngân hàng thì người vay không có khả năng chi trả đã bị đe dọa bằng đủ mọi cách, dẫn đến cùng quẫn. Hệ lụy của tín dụng đen tác động nhiều mặt đến đời sống xã hội, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh tài chính cá nhân, kéo theo sự đổ vỡ, thua lỗ của doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, của người lao động, làm đảo lộn cuộc sống sinh hoạt, cơ hội làm ăn của nhiều cá nhân mà có thể gây ra những bất ổn cho hệ thống ngân hàng, tổ chức tín dụng và an ninh tài chính quốc gia. Hoạt động tín dụng đen còn là nguyên nhân, điều kiện phát sinh nhiều loại tội phạm, ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh, trật tự; có thể góp phần làm bất ổn kinh tế vĩ mô, sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
3. Một số khuyến nghị nhằm nâng cao nhận thức về tài chính cá nhân, góp phần đẩy lùi hoạt động tín dụng đen ở Việt Nam
Một là, đẩy mạnh tuyên truyền chính sách, pháp luật của Nhà nước về các hoạt động tài chính, cho vay dân sự, nhất là các quy định về giao dịch, vay mượn cũng như phương thức, thủ đoạn hoạt động tín dụng đen. Đây là yêu cầu đối với các bộ, ngành, địa phương thực hiện theo Công điện số 766/CĐ-TTg ngày 24/8/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý hoạt động tín dụng đen. Trong đó, chú trọng tuyên truyền và giáo dục tài chính để làm thay đổi nhận thức của người tiêu dùng về vay tiêu dùng tín chấp tại các công ty tài chính cũng như các vấn đề liên quan đến tài chính toàn diện, tài chính cá nhân của người dân. Việc tuyên truyền và giáo dục tài chính cần được xem là một trong những trụ cột chính, vừa nâng cao hiểu biết của người dân về các dịch vụ nhằm giúp họ có ý thức tìm đến tín dụng hợp pháp thay vì tín dụng đen, đồng thời nâng cao ý thức trả nợ để bảo đảm quyền lợi của chính người đi vay và góp phần thúc đẩy thị trường tài chính - tín dụng phát triển bền vững hơn. Đẩy mạnh công tác truyền thông, hoạt động giáo dục tài chính cộng đồng để người dân nắm bắt đầy đủ thông tin về các chương trình, chính sách tín dụng, các sản phẩm tín dụng của hệ thống ngân hàng tại các địa bàn nông thôn, vùng sâu, vùng xa để người dân nắm bắt và tiếp cận dịch vụ. Tuyên truyền, vận động người dân không trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia hoạt động cho vay lãi nặng, tín dụng đen, lợi dụng kinh doanh dịch vụ cầm đồ, đòi nợ, kinh doanh tài chính trái pháp luật.
Hai là, nâng cao nhận thức vai trò của tài chính toàn diện, tài chính cá nhân trong xã hội cũng như đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ. Có thể tổ chức các hội thảo, các chương trình tuyên truyền hay tạo lập các diễn đàn về tài chính cá nhân sao cho đa số người dân nắm rõ về tầm quan trọng của việc quản lý tài chính cá nhân. Tăng cường kiến thức và kỹ năng về tài chính toàn diện, tài chính cá nhân cho người học từ phổ thông trung học nhằm hạn chế sự gia tăng của nạn tín dụng đen. Theo đó, các cơ quan có chức năng cần phối hợp để xây dựng và ban hành chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính như là một trọng tâm của chiến lược tài chính toàn diện, trong đó, cần sớm ban hành quy định các nội dung giáo dục tài chính cá nhân trở thành các nội dung bắt buộc đối với người học từ bậc phổ thông trung học nhằm nâng cao nhận thức được tầm quan trọng của quản lý chi tiêu nói riêng và tài chính cá nhân nói chung; trang bị kiến thức và kỹ năng về quản lý tài chính cá nhân, góp phần hạn chế những nguy cơ rủi ro tài chính của cá nhân (hộ gia đình). Ngoài ra, có thể sử dụng Internet, mạng xã hội truyền tải các nội dung, bài giảng hay thực hiện tư vấn trực tuyến từ các chuyên gia và tổ chức tín dụng cho người dân các kiến thức và kỹ năng về tài chính, tài chính toàn diện và quản lý tài chính cá nhân.
Đối với từng cá nhân, cùng với việc chủ động trau dồi kiến thức về tài chính toàn diện, tài chính cá nhân, cần nhận biết về tín dụng đen và các hoạt động của các tổ chức cung cấp tín dụng đen, đặc biệt các phương thức, thủ đoạn hoạt động tinh vi, phức tạp và những hậu quả, tác hại, mức độ nguy hiểm có thể xảy ra khi tham gia tín dụng đen qua các phương tiện thông tin đại chúng, các buổi sinh hoạt, báo cáo chuyên đề về tín dụng đen, nhất là các cảnh báo, khuyến cáo từ các cơ quan chức năng, đoàn thể tại địa phương. Tăng cường học hỏi để nâng cao kiến thức tài chính cá nhân để có thể lập kế hoạch tài chính (thu nhập, chi tiêu và dự trữ) cả trong ngắn hạn và dài hạn để chủ động ngăn ngừa và hạn chế nguy cơ mất khả năng thanh toán khi những rủi ro xảy ra, nhằm giảm thiểu việc buộc phải chấp nhận các khoản “vay nóng” hay tiếp cận, tham gia tín dụng đen. Khi có nhu cầu đi vay để giải quyết những khó khăn cấp bách hay yêu cầu của cuộc sống và sản xuất thì các cá nhân, nhất là người nghèo, đối tượng chính sách cần chia sẻ, nhờ cậy sự hỗ trợ, giúp đỡ của cơ quan, đoàn thể tại địa phương. Trước tiên là sự tranh thủ những hiểu biết về chính sách tín dụng và các sản phẩm cho vay từ các tổ chức tài chính, về các quy định của pháp luật khi tham gia vào các mối quan hệ tín dụng… Khi phải thực hiện các giao dịch và ký các hợp đồng tín dụng, người đi vay cân nhắc thật kỹ và cần tìm hiểu rõ các thông tin cần thiết hoặc cần đến sự tư vấn chuyên sâu về các điều khoản hợp đồng cũng như các nghĩa vụ phải cam kết thực hiện nhằm tránh những rủi ro, bất lợi có thể gặp phải. Ngoài ra, mỗi cá nhân cần tự mình nâng cao nhận thức về những tác hại từ các tệ nạn xã hội hoặc đầu tư, cho vay với lãi suất “không tưởng” để bản thân và gia đình không phải đương đầu với nguy cơ “khủng hoảng tài chính cá nhân”, buộc phải tìm đến tín dụng đen như một sự cứu cánh cũng như những hệ lụy nghiêm trọng cho cho bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội.
Ba là, đối với hệ thống ngân hàng và quỹ tín dụng, cần tập trung vào một số nhiệm vụ : (i) xây dựng khung khổ pháp lý nhằm nâng cao nghĩa vụ của người đi vay và có các biện pháp hữu hiệu, chặt chẽ để bên đi vay thực hiện đúng nghĩa vụ của mình. Cùng với đó, tham mưu, kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm hạn chế hoạt động tín dụng đen từ vay trực tuyến, vay ngang hàng, trung gian thanh toán, ví điện tử, đầu tư, kinh doanh dịch vụ tài chính…; (ii) phát triển hệ thống tín dụng, đa dạng loại hình cho vay với thủ tục nhanh gọn, thuận tiện hơn và giảm chi phí giao dịch để người đi vay có thể nhanh chóng tiếp cận vốn. Thực tế cho thấy, do khả năng tiếp cận vốn ngân hàng khó khăn, thủ tục hành chính phức tạp, chi phí giao dịch cao, cùng yêu cầu về tài sản thế chấp…, nên cá nhân (hộ gia đình) phải tìm đến các nguồn tín dụng đen; (iii) Cùng với việc xây dựng đầy đủ hệ thống thông tin khách hàng cá nhân, hoạt động cho vay ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, cần tăng cường quảng bá các sản phẩm, chương trình, chính sách ưu đãi, dịch vụ tài chính phù hợp với nhu cầu, đặc điểm tâm lý, trình độ nhận thức của cư dân nông thôn.
Bốn là, đối với các hình thức xử lý hoạt động tín dụng đen:
Về xử lý dân sự, hành chính, cơ quan chức năng cần nghiên cứu để có quy định không chấp nhận mọi hình thức giao kết cho vay kiểu tín dụng đen; bổ sung các quy định về xử lý hành chính đối với hoạt động cho vay nặng lãi4; lập đường dây nóng tiếp nhận thông tin, xử lý các đối tượng cho vay kiểu tín dụng đen. Đồng thời tăng cường các công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của các tổ chức tín dụng, các công ty, tiệm cầm đồ và các tổ chức trung gian thanh toán, các ví điện tử…, nhất là các cá nhân, tổ chức hoạt động tín dụng mà không đăng ký kinh doanh để phát hiện, làm rõ các vi phạm pháp luật có liên quan.
Về xử lý hình sự, cơ quan Công an tham mưu Quốc hội sửa đổi các quy định của Điều 201 Bộ luật Hình sự (tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự) theo hướng tăng nặng hình phạt tương ứng với số tiền thu lời bất chính. Tiếp tục đẩy mạnh công tác phòng ngừa nghiệp vụ, kịp thời phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến hoạt động tín dụng đen. Cùng với đó, phối hợp với các cơ quan chức năng kịp thời chặn, xóa những quảng cáo trái phép, trang web, đường dẫn, ứng dụng liên quan đến hoạt động tín dụng đen.
chú thích:
1Anh Thơ (2023), “Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?”, https://baochinhphu.vn/xoa-so-tin-dung-den-bang-cach-nao-102231130103609347.htm.
2Hoàng Thuận (2023), “Công an TPHCM phá 3 băng “tín dụng đen” cho vay với lãi suất 900%/năm”, https://tienphong.vn/cong-an-tphcm-pha-3-bang-tin-dung-den-cho-vay-voi-lai-suat-900nam-post1595949.tpo.
3Anh Thơ (2023), “Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?”, https://baochinhphu.vn/xoa-so-tin-dung-den-bang-cach-nao-102231130103609347.htm.
4 Chẳng hạn xung công quỹ phần cho vay năng lãi vượt quá 2 lần so với mức lãi suất cao nhất trên thị trường ngân hàng.
Tài liệu tham khảo:
1. Sơn Bình (2023), “Triệt nạn “tín dụng đen””, https://www.qdnd.vn/cung-ban-luan/triet-nan-tin-dung-den-744163.
2. Chính phủ (2019), Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 25/4/2019 về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen, Hà Nội.
3. Chính phủ (2023), Công Điện số 766/CĐ-TTg ngày 24/8/2023 về việc tăng cường các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý hoạt động tín dụng đen, Hà Nội.
4. Ngân hàng Nhà nước (2023), Công văn bản số 9357/NHNN-TT về việc tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động thanh toán, góp phần ngăn chặn “tín dụng đen”, Hà Nội.
5. Minh Ngọc (2023), “Tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động thanh toán, góp phần ngăn chặn “tín dụng đen””, https://thitruongtaichinhtiente.vn/tang-cuong-dam-bao-an-ninh-an-toan-hoat-dong-thanh-toan-gop-phan-ngan-chan-tin-dung-den-54960.html.
6. Anh Thơ (2023), “Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?”, https://baochinhphu.vn/xoa-so-tin-dung-den-bang-cach-nao-102231130103609347.htm.
7. Hoàng Thuận (2023), “Công an TPHCM phá 3 băng ‘tín dụng đen’ cho vay với lãi suất 900%/năm”, https://tienphong.vn/cong-an-tphcm-pha-3-bang-tin-dung-den-cho-vay-voi-lai-suat-900nam-post1595949.tpo.
8. Nguyễn Đăng Tuệ, Hoàng Xuân Mai (2015), “Một số vấn đề lý luận về dịch vụ tài chính cá nhân”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Phát triển dịch vụ tư vấn tài chính cá nhân, Hà Nội.
Bài đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 3 năm 2024