Margin lập đỉnh lịch sử, thị trường đang ở ranh giới nhạy cảm

Dòng tiền nội trở thành trụ cột của thị trường

Dư nợ cho vay margin toàn thị trường trong quý III/2025 ước đạt 370.000–380.000 tỷ đồng, tăng 26% so với quý trước và là mức cao nhất trong lịch sử chứng khoán Việt Nam.

Diễn biến này phản ánh rõ sức mạnh của dòng tiền trong nước trong bối cảnh khối ngoại bán ròng hơn 110.000 tỷ đồng từ đầu năm, mức lớn nhất thập kỷ. Nhà đầu tư nội hiện chiếm tới hơn 90% giá trị giao dịch, trở thành lực đỡ chính của thị trường.

Sự tăng trưởng margin diễn ra mạnh tại hầu hết các công ty chứng khoán. TCBS dẫn đầu hệ thống với 41.713 tỷ đồng dư nợ margin và ứng trước tính đến cuối quý III, tăng 23% so với quý II và tăng 64% so với cuối năm 2024.

VPBankS ghi nhận mức cao nhất lịch sử với 27.000 tỷ đồng. VNDirect cũng đạt 14.800 tỷ đồng, tăng 3.500 tỷ đồng chỉ trong một quý. Nhờ đó, thu nhập từ cho vay margin tiếp tục là nguồn lợi nhuận lớn nhất của nhiều công ty chứng khoán, vượt hoạt động môi giới và tự doanh.

Một trong các nguyên nhân khiến margin tăng nóng là tính linh hoạt của nghiệp vụ cầm cố cổ phiếu. Thủ tục nhanh, tài sản đảm bảo dễ định giá và vòng quay vốn ngắn khiến cho vay chứng khoán trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn nhiều so với vay ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu.

Nghiệp vụ này cũng mang lại lợi ích đồng thời cho 3 chủ thể: Doanh nghiệp giải quyết nhu cầu vốn ngắn hạn; Công ty chứng khoán có nguồn thu ổn định và biên lợi nhuận cao; Ngân hàng thương mại giải bài toán thừa vốn khi tín dụng tăng chậm.

Tuy nhiên, đằng sau mức dư nợ cao là rủi ro về khả năng nới thêm. Ước tính dư địa cho vay margin toàn hệ thống chỉ còn khoảng 45,6%, nghĩa là nhiều công ty chứng khoán đã tiến sát trần room cho vay. Khi dư địa giảm, thị trường trở nên nhạy cảm hơn với biến động giá, nhất là trong bối cảnh VN-Index đã giảm bốn tuần liên tiếp và đánh mất mốc tâm lý 1.600 điểm vào ngày 7/11.

Công ty Cổ phần Quản lý quỹ đầu tư SGI (SGI Capital) nhận định thị trường đang cần thêm dòng tiền mới để duy trì quán tính tăng trưởng. Phần lớn sức mua hiện tại đã được sử dụng qua margin, khiến thị trường dễ tổn thương nếu xuất hiện các nhịp điều chỉnh mạnh hoặc thông tin tiêu cực về vĩ mô.

Rủi ro giải chấp không nhỏ, nhưng chưa đến mức báo động

Diễn biến margin nóng lên kéo theo lo ngại về khả năng xảy ra các đợt giải chấp (force sell) rộng, nhất là khi tâm lý thị trường đang yếu và nhiều cổ phiếu vốn hóa vừa và nhỏ đã điều chỉnh sâu. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng rủi ro này cần được nhìn nhận đa chiều, thay vì suy diễn theo trạng thái thị trường.

Ông Nguyễn Việt Quang - Giám đốc Trung tâm kinh doanh 3 Yuanta Hà Nội đưa ra cảnh báo rõ ràng, thị trường hoàn toàn có khả năng xảy ra bán giải chấp nếu tiếp tục bị bán hoảng loạn và giảm sốc. Không ít nhà đầu tư mắc kẹt ở vùng đỉnh, đặc biệt là với nhóm cổ phiếu beta cao khi có mã đã giảm gần 40% từ đỉnh.

Theo ông Quang, áp lực margin hiện rất lớn và chỉ cần thêm một nhịp giảm mạnh nữa có thể kích hoạt vòng xoáy gọi ký quỹ. Dù vậy, ông cũng cho rằng nếu bán tháo xảy ra, thị trường sẽ nhanh chóng tạo đáy và phục hồi nhờ lực cầu nội vẫn mạnh.

Ở góc nhìn thận trọng hơn, ông Nghiêm Sỹ Tiến - Chuyên viên chiến lược đầu tư, Chứng khoán KBSV cho rằng, thị trường đang phản ứng “quá nhạy” với các thông tin không mới như tỷ giá hay lãi suất.

“Thị trường yếu thì nhìn đâu cũng thấy tin bất lợi, đó là biểu hiện rất điển hình của tâm lý phòng thủ,” chuyên gia KBSV nhận xét.

Ông Tiến đánh giá rủi ro giải chấp hàng loạt không quá lớn, bởi “tỷ lệ cho vay margin toàn thị trường vẫn ở vùng an toàn và danh mục margin chủ yếu tập trung vào nhóm vốn hóa lớn.”

Theo ông Tiến, việc VN-Index xuyên thủng mốc 1.600 điểm có thể kích hoạt một phần lực bán kỹ thuật, nhưng đây là nhịp điều chỉnh cần thiết để thị trường tìm lại mặt bằng giá hợp lý hơn là dấu hiệu của một chu kỳ giảm sâu.

Dù vậy, hầu hết các chuyên gia đều chung nhận định rằng rủi ro lớn nhất của margin hiện nay nằm ở hiện tượng “shadow banking” (ngân hàng ngầm), khi một phần dư nợ margin không còn phục vụ giao dịch ngắn hạn mà được sử dụng cho các mục tiêu dài hạn hơn. Nếu thị trường xuất hiện biến động mạnh, các khoản vay dài hạn này có thể tạo hiệu ứng “force sell chéo”, khiến tốc độ điều chỉnh tăng lên đáng kể.

Điểm tích cực là phần lớn dư nợ margin đang tập trung vào các cổ phiếu bluechips, nơi nền tảng tài chính vững và khả năng phục hồi tốt hơn. Đây là yếu tố giúp giảm nguy cơ xảy ra một vòng xoáy giải chấp quy mô lớn như các giai đoạn trước.