Bộ Tài chính "sát cánh" cùng địa phương, bảo đảm tài chính - ngân sách thông suốt sau sắp xếp

Không để "đứt gãy" ngân sách

Để kịp thời hỗ trợ các địa phương, từ khi có quyết định sắp xếp chính quyền 2 cấp đến nay, Bộ Tài chính đã chủ động ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, bảo đảm công tác tài chính - ngân sách Nhà nước được triển khai thông suốt trong quá trình sắp xếp với tinh thần "đồng hành cùng địa phương - lắng nghe để tháo gỡ".

Ba nhóm vấn đề trọng tâm đã được Bộ Tài chính hướng dẫn trong điều hành ngân sách Nhà nước gồm: giao dự toán thu - chi ngân sách Nhà nước năm 2025 sau sắp xếp; phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách địa phương; một số nội dung tài chính - ngân sách áp dụng tại cấp xã.

Ngay từ đầu tháng 4/2025, Bộ Tài chính đã có văn bản hướng dẫn về giao dự toán thu - chi ngân sách Nhà nước năm 2025 sau sắp xếp. Theo đó, nguyên tắc xuyên suốt được Bộ Tài chính nhấn mạnh là không để đứt gãy ngân sách. Phân chia nguồn thu giữa ngân sách tỉnh và xã được giữ ổn định, đảm bảo nguồn thu, cơ chế chi như trước khi sắp xếp. Các xã mới được giao toàn bộ nhiệm vụ, quyền hạn ngân sách từ đơn vị cũ. Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh chịu trách nhiệm trình Hội đồng nhân dân (HĐND) cùng cấp quyết định dự toán 2025 đầy đủ, kịp thời.

Căn cứ Đề án sắp xếp, UBND cấp tỉnh hướng dẫn các đơn vị dự toán ngân sách trực thuộc và chính quyền địa phương cấp dưới thực hiện bàn giao, tiếp nhận dự toán ngân sách Nhà nước năm 2025 (dự toán đã được giao, số đã thực hiện đến thời điếm sắp xếp, dự toán còn lại). Sở Tài chính trình UBND cấp tỉnh trình HĐND cùng cấp quyết định dự toán thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn, chi ngân sách địa phương năm 2025, bao gồm nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã.

Nguyên tắc giao dự toán thu, chi ngân sách địa phương năm 2025 sau sắp xếp đơn vị hành chính đã được hướng dẫn cụ thể. Theo đó, việc phân chia nguồn thu giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã sau sắp xếp nên giữ ổn định, đảm bảo nguồn thu như các xã trước sắp xếp. Các chế độ, chính sách của địa phương ban hành tiếp tục ổn định về đối tượng, mức chi và địa bàn như trước khi sắp xếp. Các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp thực hiện phân bổ, quản lý và quyết toán kinh phí theo quy định, bao gồm cả các công việc dở dang đã thống nhất bàn giao.

Trung tuần tháng 6/2025, Bộ Tài chính tiếp tục có văn bản hướng dẫn về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách địa phương. Căn cứ Luật ngân sách Nhà nước, Bộ đã hướng dẫn địa phương rà soát, trình HĐND ban hành nghị quyết phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa tỉnh và xã. Nguyên tắc là rõ thẩm quyền, đúng luật, phù hợp thực tiễn, để chính quyền xã mới quản lý ngân sách chủ động, minh bạch.

Cụ thể, để chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã hình thành sau sắp xếp đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025, HĐND cấp tỉnh phải ban hành Nghị quyết phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã, điều chỉnh dự toán ngân sách Nhà nước năm 2025 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

Không để địa phương "tự xoay xở"

Một số nội dung tài chính - ngân sách áp dụng tại cấp xã tiếp tục được Bộ Tài chính hướng dẫn. Theo đó, địa phương chủ động xác định đơn vị dự toán ngân sách cấp I, cấp II, tránh chồng chéo hoặc bỏ sót. Bộ Tài chính cũng hướng dẫn địa phương lập dự toán ngân sách xã năm 2026 theo Thông tư 56/2025/TT-BTC, bảo đảm xây dựng dự toán và kế hoạch tài chính 3 năm (2026 - 2028) bài bản, sát thực tế.

Về đơn vị dự toán ngân sách cấp xã, Bộ Tài chính hướng dẫn, Văn phòng Đảng uỷ xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã và các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND xã là đơn vị dự toán cấp I của ngân sách xã. Các phòng chuyên môn và Trung tâm Phục vụ hành chính công thuộc UBND xã: Căn cứ tình hình thực tế của địa phương và chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị, UBND các địa phương hướng dẫn UBND xã xác định lựa chọn đơn vị được UBND xã giao dự toán (đơn vị dự toán cấp l) cho phù hợp.

Về công tác lập dự toán ngân sách xã năm 2026, UBND cấp xã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc lập dự toán thu, chi ngân sách thuộc phạm vi quản lý. Phòng Kinh tế tổng hợp dự toán thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn, dự toán thu, chi ngân sách của đơn vị dự toán cấp I thuộc phạm vi quản lý, dự toán thu, chi ngân sách của cấp xã và phương án phân bố dự toán ngân sách cấp xã.

Phòng Kinh tế cũng chủ trì tổ chức thảo luận về dự toán ngân sách với các cơ quan, đơn vị cùng cấp; Chủ trì tổng hợp, lập dự toán ngân sách và phương án phân bổ dự toán ngân sách cấp xã; báo cáo UBND cấp xã để trình Thường trực HĐND cấp xã xem xét, cho ý kiến trước khi gửi Sở Tài chính và UBND cấp tỉnh.

Căn cứ dự toán thu, chi ngân sách được UBND cấp tỉnh giao, Phòng Kinh tế tham mưu, trình UBND cấp xã trình HĐND cùng cấp quyết định dự toán thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn, thu, chi ngân sách cấp xã và phương án phân bổ ngân sách cấp xã. Căn cứ vào Nghị quyết của HĐND cấp xã, UBND cấp xã giao dự toán thu, chi ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc.

Không chỉ ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, Bộ Tài chính đã tổ chức nhiều cuộc họp với các địa phương để giải đáp, tháo gỡ các vướng mắc phát sinh về tài chính - ngân sách khi triển khai mô hình chính quyền 2 cấp. Đặc biệt, Bộ đã sớm thiết lập đường dây nóng để tiếp nhận, giải đáp các vướng mắc cho địa phương một cách nhanh nhất. Hiện nay, Bộ Tài chính cũng đã thành lập các tổ công tác để trực tiếp làm việc với các địa phương trong vấn đề này.

Có thể nói, Bộ Tài chính đã rốt ráo, khẩn trương vào cuộc với tinh thần đồng hành, sát cánh cùng địa phương trong vận hành bộ máy mới. Những văn bản và hướng dẫn đã ban hành là "khung xương sống" cho công tác tài chính - ngân sách sau sắp xếp.

Nhưng quan trọng hơn, cách triển khai ở địa phương sẽ quyết định sự thành công. Bộ Tài chính đề nghị UBND các tỉnh, thành phố bám sát các văn bản hướng dẫn, khẩn trương hoàn thiện quy trình phân cấp, giao dự toán, chi trả lương, bảo đảm "xã mới nhưng ngân sách không mới - vận hành liên tục, không gián đoạn". Các phòng tài chính - kế hoạch, kho bạc và đơn vị liên quan cần phối hợp đồng bộ, rà soát khó khăn, báo cáo kịp thời các vướng mắc để được tháo gỡ ngay.

Với tinh thần thống nhất - thông suốt - hiệu quả, Bộ Tài chính cam kết tiếp tục cùng các địa phương bảo đảm bộ máy chính quyền 2 cấp được tổ chức tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, ngân sách được quản lý chặt chẽ nhưng vẫn linh hoạt, đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Bộ sẽ tiếp tục lắng nghe, ghi nhận phản ánh từ các địa phương, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung văn bản khi cần thiết, bảo đảm hệ thông hướng dẫn hoàn chỉnh, dễ áp dụng, không để địa phương "tự xoay xở".