'Soi đường' cho sản phẩm của Hợp tác xã vào Thụy Sỹ

Chia sẻ trong tọa đàm “Những quy định về tiêu chuẩn nông sản và an toàn thực phẩm ở Thụy Sĩ - cơ hội cho nông sản, thực phẩm Việt Nam", Th.s Nguyễn Thị Thục, Chủ tịch Hội Nhịp cầu Doanh nhân Thụy Sĩ - Việt Nam cho biết, Thụy Sĩ tuy là một đất nước nhỏ bé nhưng vấn đề bảo hộ nông nghiệp rất mạnh. Những sản phẩm mà đất nước này sản xuất được sẽ bị áp đặt quota và thuế nhập khẩu cao (thịt sữa, một số rau củ quả).

Nhưng ngược lại, Thụy Sĩ không có biển nên thủy sản được ưu tiên nhập khẩu, thuế nhập khẩu gần như zero (0,2%). Bên cạnh đó, người dân Thụy Sĩ có nhu cầu cao về các thực phẩm sạch, có chứng nhận nên đây là cơ hội cho các doanh nghiệp, HTX Việt Nam.

Hàng Việt còn khiêm tốn 

Hiện, những doanh nghiệp, siêu thị lớn của Thụy Sĩ ưu tiên các sản phẩm đạt các tiêu chuẩn cao như: thủy sản phải đạt tiêu chuẩn ASC, thủy sản ngoài khơi phải đạt chứng nhận MSC, lâm sản phải đạt tiêu chuẩn FSC hay cà phê, chè, ca cao phải đạt tiêu chuẩn UTZ…

Việt Nam hiện đã có những sản phẩm đáp ứng được các tiêu chí này. Tiêu biểu như tôm, cá tra, thanh long, chôm chôm, măng cụt, sả, hạt điều, bánh tráng, bún khô, bột làm bánh, cà phê...

Tuy nhiên, sản phẩm của Việt Nam có mặt ở Thụy Sĩ chủ yếu là qua các công ty nhập khẩu và số lượng còn khiêm tốn so với các nước khác. Chính vì vậy, theo Th.s Nguyễn Thị Thục, chỉ thỉnh thoảng mới thấy hàng Việt xuất hiện trên kệ siêu thị của Thụy Sĩ.

Sản phẩm tôm đông lạnh trên kệ hàng của siêu thị tại Thụy Sĩ (Ảnh Thục Minh).

Đặc biệt, Việt Nam là một đất nước nông nghiệp, có nhiều sản phẩm đặc trưng nhưng chưa thấy ở Thụy Sĩ. Chẳng hạn như chuối, hiện Thụy Sĩ chủ yếu nhập từ các nước Nam Mỹ; dừa, xoài, thanh long... chủ yếu từ Thái Lan. Ngoài ra, các sản phẩm hoa quả sấy khô, các nước chấm chủ yếu nhập của Thái, Trung Quốc.

“Mít, vải vốn là nông sản thế mạnh của Việt Nam nhưng lại được Thụy Sĩ nhập từ Thái Lan, trong khi thực tế có những nông sản Thái Lan lại nhập từ Việt Nam sau đó về sơ chế, chế biến rồi xuất khẩu sang Thụy Sỹ. Đây chính là nỗi đau đối với hàng Việt”, bà Thục cho biết.

Bà Nguyễn Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp Hội Thực phẩm Minh bạch (AFT) cũng cho rằng hiện các siêu thị ở Thụy Sĩ chủ yếu là hàng Thái Lan. Còn một số sản phẩm Việt Nam cũng chỉ bán ở các siêu thị Việt tại Thụy Sĩ.

Chia sẻ về điều này, ông Lê Vương Quốc, Giám đốc công ty cổ phần Gemix Việt Nam, chuyên xuất khẩu trái cây tươi, cho biết việc đưa nông sản sang Thụy Sĩ không hề đơn giản vì nước này không có cảng biển, trong khi Việt Nam không có chuyến bay thẳng sang Thụy Sĩ nên doanh nghiệp phải chuyển qua nước thứ ba như Ý, Pháp.

Chẳng hạn như doanh nghiệp này muốn xuất chanh dây Mộc Châu bằng đường hàng không thì phải đi vào TP. HCM, sau đó chuyển qua Ý hoặc Pháp. Thời gian vận chuyển sẽ rơi vào khoảng hơn 2 ngày nên không thể tối ưu hóa được việc xuất khẩu

“Với đường hàng không, chi phí vận chuyển là khoảng 15 USD/kg đối với sản phẩm tươi nhưng phải chuyển qua các nước thứ ba nên thêm chi phí và chỉ xuất được số lượng nhỏ. Trong khi đó, giá cước hàng không của Thái Lan luôn rẻ hơn Việt Nam ít nhất khoảng 30%, họ lại có chuyến bay thẳng sang Thụy Sĩ nên chỉ tính riêng vấn đề vận chuyển, doanh nghiệp Việt cũng khó cạnh tranh”, ông Quốc cho biết.

Đó là đối với hàng tươi, còn hàng khô, ông Quốc cũng cho biết cũng phải vận chuyển qua nhiều cảng khác nhau, từ đó thời gian trung bình vận chuyển là khoảng 50 ngày.

Không chỉ gặp khó khăn về vấn đề logistics, các doanh nghiệp, HTX Việt Nam hiện còn rơi vào cảnh không đủ số lượng để xuất khẩu mà Thụy Sĩ yêu cầu.

Theo Chủ tịch HĐQT HTX dịch vụ nông nghiệp Đồng Thuận (Ninh Thuận), ông Nguyễn Thái Dương, Việt Nam là nước sản xuất hạt điều có tiếng, nhưng ngay trong việc sản xuất cũng cũng nhỏ lẻ, thủ công, chế biến theo hình thức gia công nên khó đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp. “HTX Đông Thuận có hạt điều đạt tiêu chuẩn hữu cơ, đủ đáp ứng tiêu chuẩn của Thụy Sĩ nhưng khó khăn là không đủ số lượng để xuất”, ông Dương chia sẻ.

Cạnh tranh sòng phẳng

Là một thị trường tiềm năng, khả năng chi trả cao khi người dân sẵn sàng trả giá đắt cho sản phẩm họ muốn có. Nếu xuất khẩu được vào Thụy Sĩ thì nông sản, thực phẩm Việt hoàn toàn có thể xuất khẩu vào các nước châu Âu.

Tuy nhiên theo các chuyên gia, muốn xuất hàng sang Thụy Sĩ, trước tiên hàng hóa của doanh nghiệp phải đảm bảo được chất lượng. Bởi hiện nay, ngoài các cơ quan Nhà nước thì các tổ chức dân sự về bảo vệ môi trường, về quyền con người, về sức khỏe con người ở Thụy Sĩ hoạt động rất mạnh. Sản phẩm muốn nhập khẩu vào Thụy Sĩ ngoài việc xin giấy phép nhập khẩu (có giá trị vĩnh viễn), qua kiểm tra của hải quan thì phải còn trải qua sự kiểm tra giám sát của các hội dân sự. Họ sẽ đi lấy các sản phẩm nhập khẩu về thí nghiệm, xem có đáp ứng các tiêu chuẩn hay không.

“Thụy Sỹ cũng như các nước châu Âu không khuyến khích người dân sử dụng bột ngọt- mì chính trong sản phẩm vì gây hại cho sức khỏe. Các doanh nghiệp có thể nhìn từ vụ việc sản phẩm “Đệ nhất mì gia” của Acecook bị cảnh báo nhiều lần ở châu Âu trong thời gian gần đây để làm bài học xuất khẩu vào Thụy Sĩ”, Ths Thục chia sẻ.

Xuất khẩu vào Thụy Sĩ cũng chính là việc doanh nghiệp, HTX phải cạnh tranh sòng phẳng với hàng của các nước, trong đó có Thái Lan. Theo đánh giá chung, sản phẩm của Thái Lan hiện có thể không xuất sắc về mùi vị nhưng lại có tính đồng đều cao, chú trọng đầu tư cho bao bì sản phẩm. Chính vì vậy, các doanh nghiệp, HTX chỉ có liên kết theo chuỗi giá trị hàng hóa, đầu tư chuyên nghiệp thì mới thu hút và đáp ứng được tiêu chuẩn của doanh nghiệp Thụy Sĩ.

Bà Thu Liên, Hiệp Hội minh Bạch Thực phẩm cho biết, thực tế đã có doanh nghiệp Thụy Sĩ mong muốn nhập một container dầu dừa nhưng doanh nghiệp Việt không đủ số lượng để bán. Không dừng lại ở đó, sản phẩm của Việt Nam phải có giá phù hợp thì mới cạnh tranh được với Thái Lan, Trung Quốc… nhưng hiện chi phí logistics của nước ta rất cao. Chính vì vậy muốn đưa hàng vào Thụy Sĩ, chỉ có liên kết, đi theo hướng tập thể thì mới đủ số lượng, giảm chi phí, từ đó hàng Việt mới “có cửa” cạnh tranh với hàng Thái, Trung Quốc. 

“Đã đi xa là phải đi theo chuyên đề, đi theo tập thể thì mới gây được ấn tượng, mới định vị được thương hiệu chứ cứ nhỏ nhỏ, xinh xinh thì chẳng ai biết đến hàng Việt và không có thể cạnh tranh được so với các nước khác”, bà Liên thẳng thắn.

Hiện nay, hàng Việt đến được Thụy Sỹ chủ yếu là theo hình thức bán buôn-thông qua doanh nghiệp. Theo các chuyên gia, việc xuất khẩu theo hình thức này có lợi thế là đem lại giá trị kinh tế cao nhưng không thu hút được nhiều người dân địa phương.

“Thái Lan thường xuyên tổ chức các sự kiện tiêu dùng thực phẩm nên người tiêu dùng Thụy Sỹ tiếp cận rất tốt sản phẩm của Thái. Chính vì vậy, phải tiếp thị sản phẩm đến tận người tiêu dùng Thụy Sỹ vì dù tổ chức các hội chợ B2B cũng chủ yếu khách là các doanh nghiệp và ký hợp đồng theo hình thức bán buôn”, bà Nguyễn Hồng Minh chia sẻ.

Bên cạnh việc chủ động từ các doanh nghiệp, HTX thì việc vào cuộc từ các cơ quan Nhà nước trong việc đầu tư cho hệ thống logistics, nâng cao năng suất lao động cũng là những việc cần kíp để mở rộng đầu ra cho nông sản, thực phẩm vào Thụy Sĩ nói riêng và các thị trường tiềm năng khác nói chung. Đây cũng là cách giúp các doanh nghiệp, HTX hạn chế những khó khăn và năng động trong suất, kinh doanh.

Như Yến