Thực trạng cơ chế pháp lý phát triển tiền điện tử và những khuyến nghị đối với Việt Nam

Từ khóa: Tiền điện tử, cơ chế pháp lý, Việt Nam

CURRENT STATUS OF LEGAL FRAMEWORK FOR DEVELOPING E - MONEY AND RECOMMENDATIONS FOR VIETNAM

Abstract: Along with the development of the science and technological revolution, digital currency or crypto currency (hereinafter referred to as electronic money) are increasingly used in trading activities. The birth and development of cryptocurrency was formed in the 1990s and actual trading began in 2010 with the birth of Bitcoin. Since then, cryptocurrencies have developed strongly in many countries with increasingly large market capitalizations. In Vietnam, the use and transactions of cryptocurrency are on the rise although legal framework for this type of currency has not been established. The article focuses on clarifying and analyzing current situa-tion of the legal framework for the development of e- money in Vietnam. On that basis, some recommendations are proposed to improve legal framework to promote the development of e- money in Vietnam in the coming time.

Keywords: Cryptocurrency, legal mechanism, Vietnam

1. Giới thiệu

Tiền điện tử là tiền ban hành dưới dạng số hóa và sử dụng thông qua internet, có thể là đại diện cho tiền pháp định dưới sự bảo đảm của chính phủ hoặc do khu vực tư nhân phát hành. Với sự trưởng thành ngày càng tăng và sự chấp nhận rộng rãi của thị trường, tiền điện tử mà đại diện tiêu biểu là Bitcoin, đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái tài chính toàn cầu. Sự tồn tại của tiền điện tử cung cấp một cách đầu tư mới khác với các sản phẩm tài chính truyền thống (Jin và Yu, 2023). Một số tập đoàn lớn cũng như các quốc gia như Cộng hòa Trung Phi và El Salvador hiện chấp nhận tiền điện tử làm phương tiện thanh toán hợp pháp. Trong 9 năm, từ năm 2014 đến năm 2021, tổng vốn hóa của thị trường tiền điện tử đã tăng từ 1.000 USD lên 3.000 tỷ USD với khoảng 20.000 tiền điện tử được giao dịch, với hơn 400 sàn giao dịch (Dobrynskaya, 2023), tính đến tháng 7/2022, đã có gần 22.000 loại tiền điện tử được niêm yết với tổng vốn hóa thị trường hơn 1.000 tỷ USD (Siddik và cộng sự, 2023). Như vậy vốn hóa thị trường tiền điện tử giảm mạnh trong 2 năm 2021 và 2022, trong đó đáng kể nhất là đồng Bitcoin xuất phát từ nhiều nguyên nhân như: cổ phiếu của các công ty đều giảm mạnh bởi Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tăng lãi suất trong nỗ lực chống lạm phát; xung đột Nga - Ukraine, khiến toàn cầu lo ngại, đã có những lời kêu gọi các sàn giao dịch tiền điện tử cấm giao dịch của Nga; Sự sụp đổ của sàn giao dịch điện tử lớn thứ ba trên thế giới FTX (Ni, 2023)... Sự phát triển của tiền điện tử kéo theo những rủi ro liên quan như thị trường chợ đen, hack công nghệ, bong bóng đầu cơ, tiêu thụ năng lượng cao và rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động và thanh khoản nếu không có cơ chế pháp lý bảo vệ (Cvetkova, 2018). Hơn nữa, việc sử dụng tiền điện tử mà không có sự can thiệp của các tổ chức tài chính đang thúc đẩy các công ty tham nhũng và tổ chức tội phạm chuyển đổi thu nhập của họ thành tiền điện tử và sau đó chuyển số tiền này đến bất kỳ nơi nào trên thế giới để trốn tránh cơ quan thuế (Albrecht và cộng sự, 2019). Việc sử dụng tiền điện tử làm phương tiện thanh toán thay thế mở ra những cơ hội cho việc sử dụng tiền điện tử trong các hoạt động bất hợp pháp như buôn bán ma túy, rửa tiền và các hoạt động tài chính vi phạm pháp luật khác, dẫn đến các nỗ lực để áp đặt quy định nghiêm ngặt và kiểm soát việc sử dụng tiền điện tử, nhằm ngăn chặn hoạt động tài chính phi pháp và đảm bảo an ninh quốc gia (Vandezande, 2017). Hơn nữa, với khối lượng giao dịch và vốn hóa thị trường tăng nhanh chóng của tiền điện tử đã cảnh báo các nhà quản lý và các quốc gia phải đưa ra các chính sách quản lý đối với tiền điện tử. Đồng thời, sự tăng trưởng nhanh chóng của tiền điện tử đặt ra thách thức đối với các chính phủ trên toàn thế giới vì việc chấp nhận sự phổ biến của tiền điện tử có khả năng phá vỡ các hệ thống thanh toán được quản lý và ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách tiền tệ. Các nhà lập pháp sẽ cần phải theo dõi một cách thận trọng sự phát triển và giải quyết các vấn đề pháp lý phát sinh từ quy mô toàn cầu của tiền điện tử (Auer và Claessens, 2018). Việc thiết lập cơ chế pháp lý và điều chỉnh tiền điện tử là một phần quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn của hệ thống tài chính và nền kinh tế.

Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ Việt Nam ngày 6/1/2023 nêu rõ nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu để thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, Dự toán ngân sách nhà nước và cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong năm 2023. Trong nghị quyết này, có đề cập đến việc rà soát và hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến hạ tầng thương mại điện tử, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, cơ chế quản lý tài sản ảo, tiền điện tử và tiền ảo. Rà soát và hoàn thiện khung pháp lý về hạ tầng thương mại điện tử nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển và thúc đẩy hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam nhằm đảm bảo an toàn và ổn định cho hoạt động liên quan đến các loại tài sản ảo, tiền điện tử và tiền ảo.

Hiện tại, Việt Nam đang trong quá trình nghiên cứu và xem xét việc xây dựng khung pháp luật cho tiền điện tử và công nghệ Blockchain tương ứng. Quyết định 942/QĐ-TTg ngày 15/6/2021 cho thấy Chính phủ đang hướng tới nghiên cứu sử dụng tiền điện tử dựa trên công nghệ Blockchain để thực hiện Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử trong giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Tuy nhiên, trên thực tế việc sử dụng tiền điện tử vẫn chưa được pháp luật Việt Nam thừa nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp. Do đó, không có khung pháp lý rõ ràng và cụ thể để quy định việc giao dịch, sử dụng và quản lý tiền điện tử. Việc không có sự bảo vệ hoặc hỗ trợ từ pháp luật có thể mang lại nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro pháp lý. Hơn nữa, các giao dịch tiền điện tử vẫn diễn ra trong thực tế thông qua các sàn giao dịch tiền điện tử và các nền tảng trực tuyến khác. Chính vì vậy, việc phân tích và hoàn thiện các cơ chế pháp lý đối với tiền điện tử là một vấn đề vô cùng cấp thiết.

2. Thực trạng và một số vấn đề đặt ra đối với cơ chế pháp lý phát triển tiền điện tử tại Việt Nam

Tại Việt Nam, Đảng và nhà nước ta đã ban hành các quy định, đưa ra nhiều chủ trương và nỗ lực trong việc phát triển tiền điện tử, tiền ảo và công nghệ Blockchain. Cụ thể, Quyết định số 1255/QĐ-TTg ngày 21/8/2017 về phê duyệt Đề án hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các tiền điện tử được xem là một mắt khâu quan trọng trong việc xây dựng khung pháp luật để đảm bảo sự quản lý hiệu quả và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan trong hoạt động liên quan đến tài sản ảo và tiền điện tử. Mục tiêu của đề án là xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh và đồng bộ để quản lý, xử lý các hoạt động liên quan đến tài sản ảo, tiền điện tử và tiền ảo; Hướng đến việc đảm bảo an toàn, trật tự, và bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia trong hoạt động tài chính liên quan. Đồng thời cũng nhấn mạnh vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám sát và kiểm soát các hoạt động này, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển và ứng dụng công nghệ tiền điện tử trong hoạt động kinh tế. Để tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển và ứng dụng tiền điện tử trong hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1813/QĐ-TTg ngày 28/10/2021 về Phê duyệt Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, chú trọng đến việc nâng cao ý thức và sự tham gia của cộng đồng, tập trung phát triển cơ sở hạ tầng, thanh toán không dùng tiền mặt nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế số, đẩy mạnh việc sử dụng các phương tiện thanh toán nâng cao hiệu quả và tiện ích của các giao dịch tài chính và đồng thời giảm sự phụ thuộc vào thanh toán bằng tiền mặt. Quyết định số 100/QĐ-TTg ngày 19/1/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc nhằm xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc một cách tổng thể và phổ biến rộng rãi liên quan đến việc triển khai các công nghệ mới như Blockchain, IoT, AI, Big Data. Quyết định này đánh dấu sự nhận thức của Chính phủ Việt Nam về tầm quan trọng của công nghệ số và khả năng ứng dụng của nó trong quản lý nguồn gốc hàng hóa. Việc áp dụng công nghệ số không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý hiệu quả mà còn góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch và bền vững. Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 về phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, trong đó, đề cập đến việc nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ Blockchain trong các lĩnh vực quan trọng. Blockchain được xem là một công nghệ có thể cung cấp tính minh bạch, an toàn và tin cậy trong việc lưu trữ và chia sẻ thông tin. Quyết định số 942/QĐ-TTg ngày 15/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử theo hướng Chính phủ số giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030”. Chiến lược này cũng đề cập đến việc sử dụng công nghệ số như Blockchain để tăng cường tính bảo mật, tin cậy và minh bạch trong việc lưu trữ và chia sẻ thông tin. Blockchain có thể được áp dụng trong việc xác thực và bảo vệ thông tin, quản lý hồ sơ và tài liệu quan trọng, cung cấp khả năng truy xuất và theo dõi nguồn gốc thông tin.

Bên cạnh đó, Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 13/1/2022 được ban hành bởi NHNN về việc đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong hoạt động ngân hàng. Chỉ thị này nhằm thúc đẩy sự chuyển đổi số trong ngành Ngân hàng và đảm bảo an ninh, an toàn thông tin trong quá trình thực hiện các hoạt động tài chính, đồng thời nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin và thực hiện các biện pháp bảo vệ an ninh thông tin trong các hoạt động ngân hàng, bao gồm cả việc sử dụng tiền điện tử và các công nghệ tài chính số. Mặt khác, tại Việt Nam pháp luật chưa công nhận quyền sở hữu đối với tài sản số, nhưng đã có những văn bản quy phạm pháp luật đề cập đến đối tượng này như Quyết định số 2289/QĐ-TTg ngày 31/12/2020 về ban hành Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến năm 2030, nhằm định hướng cho quá trình chuyển đổi công nghiệp của Việt Nam trong thời gian đến năm 2030 và tập trung vào ứng dụng công nghệ số, tự động hóa để nâng cao năng suất, tăng trưởng kinh tế; Quyết định số 242/QĐ-TTg ngày 28/2/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025... Các quyết định và chỉ thị trên đề cập đến các khía cạnh quan trọng của phát triển kinh tế và quản lý tài chính tại Việt Nam, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chiến lược, định hướng và đề xuất các biện pháp cần thiết để thúc đẩy sự phát triển bền vững của quốc gia trong các lĩnh vực công nghiệp, tài sản ảo, tiền điện tử, thị trường chứng khoán cũng như thị trường bảo hiểm. Hiện nay, hoạt động giao dịch và khai thác tài sản số vẫn diễn ra một cách sôi động trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đang phát triển mạnh mẽ. Các cơ quan quản lý và cơ quan lập pháp cần chủ động hơn trong việc phát triển nền kinh tế số và đối mặt với các vấn đề mới liên quan đến tài sản số, tiền điện tử, vai trò của các cơ quan quản lý và cơ quan lập pháp là rất quan trọng.

Tại Việt Nam, các loại tiền điện tử chưa được pháp luật công nhận và không được coi là phương tiện thanh toán hợp pháp theo quy định của pháp luật. Văn bản số 5747/NHNN-PC của NHNN ngày 21/7/2017 đã khẳng định: tiền điện tử nói chung và Bitcoin, Litecoin nói riêng không được coi là tiền tệ và không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam. Văn bản này cũng xác định rằng việc phát hành, cung ứng và sử dụng tiền điện tử nói chung và Bitcoin, Litecoin nói riêng là hành vi bị cấm và bị xem là phương tiện thanh toán không hợp pháp. Do đó, việc sử dụng và giao dịch các loại tiền điện tử này có thể coi là vi phạm pháp luật tại Việt Nam. Nghị định 96/2014/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng đã quy định các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, bao gồm cả các hành vi liên quan đến tiền điện tử và tiền mã hóa. Theo đó, hành vi phát hành, cung ứng hoặc sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp như Bitcoin có thể bị phạt tiền từ 150 - 200 triệu đồng. Bên cạnh đó, Bộ luật Hình sự năm 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung) cũng có quy định về trách nhiệm hình sự đối với các hành vi liên quan đến tiền điện tử và tiền mã hóa. Tùy thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Ngoài ra, Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 13/4/2018 của NHNN cũng yêu cầu các tổ chức tín dụng và tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán rà soát và báo cáo các giao dịch đáng ngờ liên quan đến tiền điện tử. Đồng thời, các tổ chức này không được cung cấp các dịch vụ thanh toán hoặc thực hiện các giao dịch liên quan đến tiền ảo. Điều này nhằm đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và quản lý ngoại hối. Chỉ thị cũng nhấn mạnh về việc hoàn thiện khung pháp luật để ngăn chặn việc sử dụng tiền ảo làm phương tiện thanh toán. Đồng thời, NHNN tập trung vào việc thanh tra giám sát và kiểm soát hoạt động liên quan đến tiền ảo.

Việc xử lý các vụ án liên quan đến tiền điện tử và công nghệ Blockchain đòi hỏi sự hiểu biết về cả công nghệ và pháp luật tương ứng. Trong trường hợp vụ án truy thu thuế tại Bến Tre vào năm 2017, việc không công nhận Bitcoin là một tài sản pháp lý đã gây tranh cãi về việc xử lý thuế đối với hoạt động liên quan đến tiền điện tử. Gần đây, vụ án tại TP. Hồ Chí Minh liên quan đến cướp tài sản ảo cũng gây được sự chú ý với giá trị 37 tỷ đồng (Hà An, 2023). Sự việc này cho thấy có những vấn đề pháp lý và an ninh liên quan đến việc sử dụng và bảo vệ tiền điện tử và tài sản ảo.

Việc phát triển tiền điện tử và công nghệ Blockchain đã mang lại nhiều thách thức cho Chính phủ Việt Nam trong việc tạo ra một thị trường lành mạnh và ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp. Tính đến tháng 12/2022, có hơn 200 dự án Blockchain hoạt động tại Việt Nam, cho thấy sự phát triển của công nghệ này trong nước. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi đôi với những thách thức và rủi ro liên quan đến tội phạm tài chính, bao gồm rửa tiền và các hoạt động bất hợp pháp. Tiền điện tử và giao dịch trên Blockchain có khả năng thực hiện một cách tương đối vô danh và khó để truy tìm, làm cho chúng trở thành công cụ hữu ích cho các hoạt động tội phạm tài chính. Các thuộc tính của tiền điện tử như ẩn danh, không biên giới và không thể kiểm soát, đã tạo ra những thách thức mới trong việc ngăn chặn hoạt động rửa tiền và các hoạt động tài chính không hợp pháp. Việc xác định nguồn gốc và điều tra các giao dịch tiền điện tử trở nên khó khăn hơn so với tiền tệ truyền thống.

Việc thiết kế và ban hành chính sách tài chính và tiền tệ đối với tiền điện tử đang đối mặt với nhiều thách thức. Các thách thức này như bảo mật thông tin, là một vấn đề quan trọng khi xử lý tiền điện tử. Việc đảm bảo an ninh thông tin là cần thiết để ngăn chặn các hành vi gian lận, truy cập trái phép và đánh cắp thông tin cá nhân. Bảo vệ quyền riêng tư, việc sử dụng tiền điện tử có thể tiềm ẩn rủi ro đối với quyền riêng tư và bảo mật thông tin cá nhân của người dùng cũng như sự ổn định tài chính, do tính biến động mạnh mẽ của giá trị tiền điện tử. Bên cạnh đó, là sự thiếu cơ sở pháp lý vì tiền điện tử chưa được công nhận tính pháp lý là phương tiện thanh toán, tài sản hay hàng hóa, việc áp dụng các chính sách thuế và quản lý đối với tiền điện tử gặp khó khăn. Việc xác định và thu thuế đối với các hoạt động liên quan đến tiền điện tử cũng là một thách thức. Cuối cùng là việc bảo vệ lợi ích người dùng dịch vụ và nhà đầu tư, do thiếu các quy định rõ ràng đối với tiền điện tử có thể tạo ra những điểm bất cập trong việc bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng dịch vụ và nhà đầu tư.

Hiện tại, hệ thống quy định và quản lý phương thức mới để huy động vốn cho tất cả các loại dự án liên quan đến Blockchain bằng cách bán tiền điện tử (ICO - Initial Coin Offering) ở Việt Nam vẫn còn hạn chế. Việc thiếu quy trình và quyền lực trong việc thành lập, đăng ký và quản lý các dự án ICO dẫn đến sự thiếu rõ ràng về trách nhiệm và quyền lợi của các nhà đầu tư, cũng như khả năng giải quyết tranh chấp. Với số vốn huy động lớn và sự thiếu minh bạch về quy định, các dự án ICO đã trở thành mục tiêu hấp dẫn cho các hoạt động lừa đảo.

Ở góc độ khác, việc xác định phạm vi quản lý của các quy định liên quan đến tiền điện tử là một vấn đề lớn trong quản lý. Vì tiền điện tử là một lĩnh vực mới và đặc thù, phạm vi quản lý bao gồm nhiều khía cạnh như quản lý tài chính, quản lý tiền tệ, quản lý chứng khoán, quản lý thuế và nhiều lĩnh vực khác. Các quy định hiện có thường không đủ linh hoạt để áp dụng trực tiếp vào tiền điện tử, đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng và thảo luận giữa các bên liên quan, bao gồm các cơ quan quản lý, chính phủ, người sử dụng… Đồng thời, việc quản lý tiền điện tử cũng liên quan đến quan hệ quốc tế, vì tiền điện tử không biên giới và có thể giao dịch qua các quốc gia.

3. Một số khuyến nghị hoàn thiện cơ chế pháp lý phát triển tiền điện tử tại Việt Nam

Thứ nhất, xem xét ban hành quy định pháp lý đảm bảo môi trường thuận lợi cho sự phát triển và sáng tạo trong lĩnh vực tiền điện tử, đồng thời đảm bảo sự bảo vệ quyền lợi và an toàn của người tham gia. Xem xét việc hợp tác, học tập kinh nghiệm các quốc gia trong khu vực và thế giới để xây dựng các tiêu chuẩn và quy định pháp lý chung, nhằm đảm bảo tính nhất quán và hiệu quả trong việc quản lý tiền điện tử. Đồng thời, các quy định pháp lý cần linh hoạt và có khả năng thích nghi với sự thay đổi của thực tiễn thị trường và yêu cầu phát triển của xã hội. Tạo ra cơ chế, phối hợp thúc đẩy sự tham gia và đồng thuận của các bên liên quan, bao gồm chính phủ, cơ quan quản lý, các sàn giao dịch và cộng đồng người dùng.

Thứ hai, đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật, thành lập cơ quan chuyên trách để quản lý và giám sát hoạt động tiền điện tử. Các cơ quan này có nhiệm vụ cập nhật thông tin, đánh giá rủi ro và đề xuất các chính sách, khuyến nghị để đảm bảo sự ổn định, phát triển bền vững của thị trường tiền điện tử. Việc thành lập các cơ quan chuyên trách và đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật cần được thực hiện thông qua sự hợp tác giữa chính phủ, các cơ quan quản lý, các tổ chức tài chính. Quy định pháp lý và hướng dẫn cũng cần được xem xét để đảm bảo sự tuân thủ và thực thi hiệu quả. Bên cạnh đó, cần tiếp tục phát triển mạng lưới và hệ thống giao dịch tiền mã hóa, cải thiện khả năng xử lý giao dịch và bảo mật thông tin.

Thứ ba, xây dựng chính sách thuế đối với các hoạt động liên quan đến khai thác, kinh doanh tiền điện tử. Việc áp dụng chính sách thuế đối với tiền điện tử có thể mang lại nguồn thu cho ngân sách nhà nước, đồng thời tạo ra sự công bằng trong việc thu thuế đối với các hoạt động kinh doanh và giao dịch tiền điện tử. Tuy nhiên, việc xây dựng chính sách thuế đối với tiền điện tử cần phải cân nhắc kỹ lưỡng và phù hợp với đặc thù kinh tế, chính trị và xã hội của Việt Nam. Quy định về thuế cần được thiết lập một cách rõ ràng và minh bạch để tránh sự mơ hồ và tranh cãi. Xác định cụ thể các loại thuế, mức thuế áp dụng, khuyến khích và ưu đãi thuế cho các hoạt động liên quan đến tiền điện tử. Đồng thời, cần có sự hợp tác giữa chính phủ, cơ quan quản lý thuế và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tiền điện tử để đảm bảo tuân thủ và thực thi chính sách thuế một cách hiệu quả.

Thứ tư, không ngừng đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức và cảnh giác của người dân, doanh nghiệp. Đây là những biện pháp quan trọng để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo an toàn trong giao dịch tiền điện tử. Cụ thể, cần sử dụng các kênh thông tin chính thức như truyền hình, báo giấy, báo điện tử và tuyên truyền tại địa phương kết hợp với việc sử dụng các kênh thông tin đáng tin cậy để chia sẻ thông tin, cảnh báo và hướng dẫn về tiền điện tử. Mặt khác, các cơ quan quản lý và tổ chức chức năng nên hợp tác với các đối tác liên quan như ngân hàng, tổ chức tài chính và công ty công nghệ để chia sẻ thông tin và tăng cường cảnh báo về tiền điện tử. Đồng thời, đào tạo và giáo dục người dân và doanh nghiệp về tiền điện tử để giúp nhận biết rõ các dấu hiệu và rủi ro có liên quan. Cần tổ chức các chương trình giáo dục, hội thảo và chiến dịch tuyên truyền để tăng cường nhận thức và kiến thức về tiền điện tử.

Thứ năm, cần tiếp tục nghiên cứu và tiếp thu kinh nghiệm quốc tế về tiền điện tử, mối quan hệ của nó với tài sản thực và tiền thực, cũng như tác động của tiền điện tử đến pháp luật. Một số nguyên tắc cần được áp dụng để đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, minh bạch, ổn định và có thể dự báo trước của hệ thống pháp luật về tiền điện tử như xem xét các quy định quốc tế thông qua việc nghiên cứu và chọn lọc phù hợp với bối cảnh Việt Nam, học hỏi các quy định được áp dụng trong các nền kinh tế đang phát triển về tiền điện tử. Các hướng dẫn và tiêu chuẩn quốc tế để có thể cung cấp hướng dẫn cho việc xây dựng khung pháp lý hiệu quả tại Việt Nam. Khung pháp luật về tiền điện tử cần được thiết kế sao cho tương thích và tương tác với pháp luật hiện hành, bao gồm cả pháp luật tài chính, thuế và bảo vệ người tiêu dùng, giúp đảm bảo tính nhất quán và hiệu quả của hệ thống pháp luật.

Tài liệu tham khảo:

- Asimakopoulos, S., Lorusso, M., & Ravazzolo, F. (2023). A Bayesian DSGE Approach to Modelling Cryptocurrency. Review of Economic Dynamics.

- Albrecht, C., Duffin, K. M., Hawkins, S., & Morales Rocha, V. M. (2019). The use of cryptocurrencies in the money laundering process. Journal of Money Laundering Control, 22(2), 210-216.

- Auer, R., & Claessens, S. (2018). Regulating cryptocurrencies: assessing market reactions. BIS Quarterly Review September.

- Cvetkova, I. (2018). Cryptocurrencies Legal Regulation, 5 (2) BRICS Law Journal 128.

- Dobrynskaya, V. (2023). Is downside risk priced in cryptocurrency market?. International Review of Financial Analysis, 102947.

- Jin, D., & Yu, J. (2023). Predicting cryptocurrency market volatility: Novel evidence from climate policy uncertainty. Finance Research Letters, 104520.

- Hà An (2023). Cần sớm có luật về “tiền ảo”, Báo Công an Nhân dân điện tử. Truy cập tại: https://cand.com.vn/thi-truong/can-som-co-luat-ve-tien-ao-i707765/ [Ngày truy cập: 17/10/2023].

- Ni, K. (2023). Why Is the Value of Bitcoin Dropping?. Available at SSRN 4487697.

- Siddik, M. A. B., Amaya, M., & Marston, L. T. (2023). The water and carbon footprint of cryptocurrencies and conventional currencies. Journal of Cleaner Production, 411, 137268.

- Trần Linh Huân và Trần Quốc Minh. (2022). Tiền ảo trong thời đại công nghệ 4.0 và những vấn đề pháp lý đặt ra. Tạp chí Ngân hàng. Truy cập tại: https://tapchinganhang.gov.vn/tien-ao-trong-thoi-dai-cong-nghe-4-0-va-nhung-van-de-phap-ly-dat-ra.htm. [Ngày truy cập: 16/10/2023]

- Vandezande, N. (2017). Virtual currencies under EU anti-money laundering law. Computer law & security review, 33(3), 341-353.

Bài đã đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 3 năm 2024