Sửa Luật Sở hữu trí tuệ: Đại biểu Quốc hội lo ngại giá trị tài sản trí tuệ sẽ bị "thổi phồng"

Góp ý hoàn thiện dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh nhận định, Khoản 1 Điều 8a cho phép chủ sở hữu tự lập danh mục và xác định giá trị tài sản trí tuệ là cơ sở quan trọng để ghi nhận tài sản này trong sổ sách kế toán. Song, quy định này đang “mở quá rộng” khi thiếu nghĩa vụ chứng minh hay chuẩn mực định giá tối thiểu.

"Thực tiễn kiểm toán cho thấy đây là kẽ hở dễ bị lợi dụng để nâng khống giá trị, chuyển giá, gây thất thoát tài sản công và khó khăn cho tổ chức tín dụng khi thẩm định", đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cho biết và đề nghị bổ sung nguyên tắc giải trình, minh bạch phương pháp định giá để đảm bảo tính liêm chính và an toàn cho thị trường.

Về chủ trương khuyến khích dùng tài sản trí tuệ làm tài sản bảo đảm vay vốn tại khoản 2, Điều 8a, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhận định chủ trương này là đúng đắn, phù hợp với xu thế kinh tế tri thức. Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh, nếu chỉ dừng ở mức “khuyến khích”, mà không kèm theo các điều kiện ràng buộc, chưa làm rõ tiêu chuẩn của việc định giá, cách xử lý tài sản khi phát sinh nghĩa vụ nợ cũng như đối tượng chịu trách nhiệm khi tài sản đang tranh chấp, bị hủy hiệu lực hoặc mất giá trị kinh tế... thì Điều 8a sẽ khó triển khai trong thực tế.

Liên quan đến phương pháp định giá (Khoản 3, Điều 8a), đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân đề nghị Chính phủ cần hướng dẫn cụ thể thay vì quy định chung chung. Một hệ thống định giá hiệu quả cần bộ tiêu chí chuẩn, yêu cầu năng lực định giá và cơ chế hậu kiểm. Nếu thiếu các tiêu chí này, việc định giá sẽ thiếu thống nhất, gây rủi ro cho cả chủ sở hữu và hệ thống ngân hàng.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cũng chỉ ra sự thiếu liên kết giữa 3 khoản của Điều 8a: khoản 1 cho tự định giá, khoản 2 khuyến khích thế chấp, nhưng chưa buộc tuân thủ chuẩn định giá ở khoản 3. Đại biểu đến từ đoàn TP. Hồ Chí Minh kiến nghị bổ sung nguyên tắc mọi hoạt động khai thác, thế chấp phải tuân thủ phương pháp định giá của Chính phủ và yêu cầu giải trình minh bạch, đặc biệt với tài sản công hoặc giá trị lớn.

Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp dẫn chứng thực tế nhiều trường hợp tài sản trí tuệ chưa được công nhận, hoặc giá trị thấp nhưng được “thổi phồng” để vay vốn, phát hành chứng khoán, gây rủi ro lớn. Đại biểu Phạm Văn Hoà đề nghị quy định rõ chỉ được ghi nhận quyền sở hữu trí tuệ vào sổ sách khi đã được cơ quan thẩm quyền xác lập, nhằm bảo vệ quyền lợi các bên và tránh lừa đảo.

Giải trình ý kiến đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, để tài sản trí tuệ thực sự trở thành một loại tài sản kinh tế, Luật cần có quy định mang tính nguyên tắc về việc ghi nhận và quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, đồng thời giao Chính phủ ban hành chi tiết các quy định liên quan đến hạch toán, thuyết minh và chuẩn mực định giá.

Bộ trưởng cho hay, hệ thống này sẽ bao gồm cả những tài sản trí tuệ chưa đủ điều kiện ghi nhận trên bảng cân đối kế toán, được theo dõi trong một sổ riêng về tài sản trí tuệ của doanh nghiệp.

“Doanh nghiệp có thể tự định giá, nhưng giá trị này chỉ mang tính nội bộ, không được sử dụng để vay ngân hàng. Phải ghi chú rõ giá trị tự định giá kèm theo chi phí tạo lập tài sản. Đây là biện pháp nhằm thúc đẩy doanh nghiệp quan tâm, quản lý và phát huy giá trị các tài sản trí tuệ của mình”, Bộ trưởng nhấn mạnh.