Nhiều quy định không còn phù hợp, Chính phủ trình Quốc hội sửa 3 Luật tư pháp

Nhiều quy định bộc lộ hạn chế, không còn phù hợp

Báo cáo về 3 dự án luật, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, quá trình triển khai các Luật hiện hành cho thấy nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, chồng chéo hoặc không còn phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước. Mặt khác, trong bối cảnh thực hiện việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo các nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị, Quốc hội, trong lực lượng Công an nhân dân không còn tổ chức cấp huyện, dẫn tới yêu cầu phải rà soát, sửa đổi đồng bộ các quy định pháp luật có liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thi hành án hình sự, quản lý tạm giữ, tạm giam, quản lý lý lịch tư pháp.

Cụ thể, đối với Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, yêu cầu sửa đổi đặt ra do phạm vi điều chỉnh của Luật năm 2015 chưa bao quát hết thực tiễn, đặc biệt là thiếu quy định về biện pháp ngăn chặn "cấm đi khỏi nơi cư trú"; đồng thời, một số quy định về quản lý, giám sát, chế độ, chính sách đối với người bị tạm giữ, tạm giam còn bất cập, chưa đồng bộ với pháp luật mới.

Việc sửa đổi Luật không chỉ nhằm mở rộng phạm vi điều chỉnh, hoàn thiện cơ chế quản lý, giám sát, mà còn đáp ứng yêu cầu về điều chỉnh thẩm quyền giữa các cấp công an trong bối cảnh không còn cấp huyện, tăng cường ứng dụng khoa học – công nghệ và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, tạm giam.

Đối với Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), sau 5 năm thực hiện, một số quy định đã không còn phù hợp với cơ cấu tổ chức mới của lực lượng Công an và chính quyền địa phương; chưa làm rõ trách nhiệm, thẩm quyền giữa các cơ quan; chưa phát huy đầy đủ vai trò của Công an cấp xã – đơn vị cơ sở trực tiếp thực hiện quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng. Việc sửa đổi Luật nhằm điều chỉnh mô hình tổ chức hệ thống thi hành án hình sự phù hợp với tổ chức bộ máy mới, đồng thời bổ sung các quy định bảo đảm quyền con người, quyền công dân, ứng dụng khoa học – công nghệ, dữ liệu sinh trắc học trong quản lý, thi hành án.

Đối với Luật Lý lịch tư pháp, việc sửa đổi là cần thiết nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý về quản lý, khai thác và cấp Phiếu lý lịch tư pháp; phù hợp với chủ trương chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công về lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an, bảo đảm thống nhất, tập trung dữ liệu về con người, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số quốc gia, cải cách hành chính và phục vụ người dân tốt hơn.

Các dự án Luật đã được xây dựng theo đúng trình tự, thủ tục quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; nội dung bảo đảm tính thống nhất với các văn bản quy phạm pháp luật trong cùng lĩnh vực và các lĩnh vực có liên quan; tương thích với điều ước quốc tế liên quan mà nước ta là thành viên.

Hoàn thiện theo hướng tinh gọn, chuyển đổi số và bảo đảm quyền con người

Trình bày báo cáo thẩm tra về 3 dự án: Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cơ bản tán thành sự cần thiết ban hành 3 Luật này với các lý do được nêu tại các Tờ trình của Chính phủ. Nội dung của các dự thảo Luật đã bám sát và cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; đồng thời tiếp tục cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về quyền con người.

Về dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh so với Luật hiện hành để bổ sung quy định về thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú là cần thiết nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác thi hành biện pháp này trên thực tế.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng tán thành việc bổ sung quy định về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người bị tạm giữ, tạm giam (tại Điều 32) nhưng đề nghị cần quy định trong Luật về việc giới hạn hình thức sử dụng kinh sách đối với người bị tạm giữ, tạm giam để bảo đảm nguyên tắc việc hạn chế quyền phải do luật định.

Về dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc luật hóa quy định của Nghị quyết số 54/2022/QH15 của Quốc hội về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam sau sơ kết 3 năm thực hiện; đồng thời cơ bản nhất trí với việc sửa đổi các quy định về thi hành án tử hình tại Chương III của dự thảo Luật nhằm khắc phục khó khăn, vướng mắc trong công tác thi hành án tử hình, phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước và thống nhất với các quy định mới được sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Góp ý vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, tại Điều 41 quy định về Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và Phiếu lý lịch tư pháp số 2, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, có các ý kiến đề nghị cần có đánh giá tác động kỹ lưỡng đối với quy định về việc cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 (khoản 4 Điều 7) bởi có thể khiến người dân gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục về xin thị thực, xuất cảnh, nhập cư... mà quốc gia sở tại yêu cầu phải cung cấp các thông tin liên quan đến án tích.

Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đề nghị nghiên cứu, bỏ hẳn quy định về việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, nội dung này chỉ được lưu giữ trong cơ sở dữ liệu và phục vụ việc tra cứu, sử dụng của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; thông tin về tình trạng án tích của cá nhân đã được thể hiện trên Phiếu lý lịch tư pháp số 1 nên trong trường hợp cần thiết, cá nhân có thể cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 1 cho cơ quan, tổ chức có yêu cầu.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị cơ quan trình dự án trong quá trình tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, hoàn thiện 3 dự thảo Luật cần tiếp tục rà soát, bám sát quy định trong các dự thảo luật có liên quan như Luật Thi hành án dân sự, các luật về tương trợ tư pháp, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 10 luật có liên quan đến an ninh, trật tự... cùng được Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp này và các luật hiện hành khác có liên quan để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.