Đối thoại PPP 2025: Hoàn thiện thể chế, mở rộng không gian hợp tác công – tư
Yêu cầu cấp thiết trong chiến lược hạ tầng quốc gia
Tại Đối thoại cấp cao về đối tác công – tư (PPP) do Bộ Tài chính, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) phối hợp tổ chức vào ngày 25/11/2025 trong khuôn khổ Hỗ trợ kỹ thuật 6734-VIE do Chính phủ Australia tài trợ, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương đã nhấn mạnh về tầm quan trọng của PPP trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam.
Hơn nữa, theo Thứ trưởng, những năm qua, khuôn khổ chính sách về PPP đã liên tục được hoàn thiện. Việc sửa đổi Luật PPP và các nghị định liên quan đã mở rộng tối đa lĩnh vực đầu tư theo phương thức PPP, tăng tính linh hoạt trong cơ chế tài chính – chia sẻ rủi ro, đồng thời rút gọn quy trình để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư.
“Sau giai đoạn nỗ lực hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, Việt Nam đã sẵn sàng bước vào giai đoạn thúc đẩy triển khai mạnh mẽ các dự án PPP có tính lan tỏa cao”, Thứ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.
Do đó, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh, cơ chế PPP cần phản ánh nhu cầu thực tiễn và xu hướng hợp tác giữa Nhà nước – đối tác phát triển – doanh nghiệp.
Trong đó cần tập trung vào 3 nhóm. Nhóm thứ nhất là lĩnh vực giao thông - trụ cột của chương trình PPP, với nhu cầu vốn cao và khả năng thu hút nhà đầu tư mạnh nhất, từ đường bộ cao tốc, cảng biển, sân bay đến hạ tầng kết nối liên vùng.
Việc triển khai PPP trong lĩnh vực giao thông giúp đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm, chia sẻ rủi ro hợp lý giữa Nhà nước và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành theo chuẩn quốc tế.
Theo Thứ trưởng, đây cũng là lĩnh vực được kỳ vọng tạo động lực lan tỏa mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế và phát triển vùng.
Nhóm thứ hai là lĩnh vực giao thông đô thị tích hợp phát triển đô thị (TOD). Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho rằng, các đô thị lớn của Việt Nam hiện đang đối mặt với nhu cầu cải thiện hạ tầng, phát triển các tuyến metro, hệ thống vận tải công cộng và kết nối đô thị thông minh.
Vì vậy, đây là một trong những lĩnh vực quan trọng, cần nghiên cứu, xây dựng các giải pháp bền vững để triển khai hạ tầng đô thị quy mô lớn, đồng thời có cơ chế huy động vốn thông qua khai thác quỹ đất và giá trị gia tăng.
Nhóm thứ ba là lĩnh vực đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hạ tầng xã hội. Đại diện lãnh đạo Bộ Tài chính nêu rõ, trong tầm nhìn phát triển của Việt Nam, đổi mới sáng tạo đã được khẳng định là một trụ cột chiến lược thông qua Nghị quyết 57-NQ/TW.
Thứ trưởng nhấn mạnh, đây là nhóm lĩnh vực mới, nhưng có tiềm năng tạo đột phá với các mô hình như hạ tầng số phục vụ quản trị quốc gia và dịch vụ công; hợp tác 3 bên giữa nhà nước – doanh nghiệp – viện, trường. Thời gian tới, Việt Nam mong muốn thúc đẩy các mô hình PPP sáng tạo, phù hợp xu thế phát triển kinh tế số.
Với những vấn đề trên, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương đánh giá cao sự đồng hành của các đối tác phát triển, đặc biệt là Chính phủ Australia và ADB trong việc hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện chính sách PPP và nâng cao năng lực triển khai.
5 thách thức cần vượt qua
Cũng khẳng định những cam kết hợp tác với Việt Nam trong việc triển khai PPP, ông Shantanu Chakraborty - Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam đánh giá, Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng ghi nhận trong xây dựng nền tảng pháp lý và thể chế cho PPP.
Cột mốc quan trọng nhất là Luật PPP năm 2020, hợp nhất toàn bộ khung pháp lý trước đó thành một hệ thống thống nhất, cùng với các sửa đổi năm 2024–2025 tiếp tục phản ánh quyết tâm cải cách của Chính phủ.
Tuy vậy, lãnh đạo ADB tại Việt Nam đã chỉ rõ 5 thách thức trong triển khai PPP. Thứ nhất là năng lực chuẩn bị dự án, nhiều đề xuất của các địa phương vẫn chỉ dừng ở mức ý tưởng, chưa được “đóng gói” thành dự án có khả năng vay vốn.
Thứ hai là cơ chế phân bổ rủi ro còn thiếu rõ ràng. Mô hình doanh thu, cơ chế hỗ trợ của Chính phủ và tính chắc chắn trong thực thi hợp đồng là yếu tố quyết định niềm tin của nhà đầu tư và tổ chức cho vay.
Thứ ba là việc lựa chọn giải pháp tài chính dài hạn cho hạ tầng vẫn hạn chế. Dù các ngân hàng trong nước ngày càng quen với PPP, nhưng các giới hạn về kỳ hạn cho vay, khả năng hấp thụ rủi ro và thiếu công cụ tài chính phù hợp vẫn là rào cản. ADB đã phối hợp với Bộ Tài chính để phát triển các giải pháp tài trợ bằng đồng nội tệ, là sự hỗ trợ quan trọng khi nguồn thu của nhiều dự án là VND, nhưng thị trường này cần tiếp tục được mở rộng.
Thứ tư là hình thức lựa chọn nhà đầu tư cạnh tranh còn chưa phổ biến, nên cần cải thiện cơ chế đấu thầu minh bạch để thu hút nhà đầu tư chất lượng cao và giảm chi phí dự án.
Thứ năm là các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và hạ tầng xã hội… đòi hỏi mô hình và chính sách PPP cập nhật, linh hoạt hơn.
“Để đạt mục tiêu tăng trưởng nhanh đến 2030 và trở thành nước thu nhập cao vào 2045, Việt Nam cần giải quyết các thách thức này ngay từ bây giờ để mở rộng không gian thu hút vốn tư nhân”, ông Shantanu Chakraborty đề nghị.
Vì thế, đại diện ADB tại Việt Nam và bà Gillian Bird - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Australia tại Việt Nam đều khẳng định cam kết sẽ tiếp tục đồng hành và hỗ trợ Việt Nam nâng cao hiệu quả khi triển khai chính sách PPP, từ hỗ trợ cải cách chính sách, tăng cường năng lực đến chuẩn bị và tư vấn dự án… giúp Việt Nam hiện thức hoá các mục tiêu về PPP.
