Quản trị công ty – chìa khóa để chứng khoán Việt Nam đi từ FTSE Emerging tới MSCI Emerging

Phóng viên: Thưa ông, ở góc độ pháp lý, ông nhìn nhận ý nghĩa của việc FTSE Russell đưa TTCK Việt Nam vào danh sách nâng hạng có điều kiện như thế nào, trong bối cảnh Luật Chứng khoán đã được sửa đổi, bổ sung và hợp nhất tại Văn bản số 24/VBHN-VPQH năm 2025?

PGS.TS. Lê Vũ Nam: Việc FTSE Russell công bố đưa TTCK Việt Nam vào danh sách nâng hạng có điều kiện lên nhóm “thị trường mới nổi” là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực cải cách bền bỉ của hệ thống pháp luật và thị trường vốn trong nhiều năm qua ở nước ta.

Những điều chỉnh lớn, như Luật Chứng khoán sửa đổi năm 2024 và Văn bản hợp nhất 24/VBHN-VPQH năm 2025, đã tạo ra nền tảng pháp lý rõ ràng và hoàn thiện hơn, nâng cao chuẩn mực minh bạch, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và dần tiệm cận với thông lệ quốc tế. Đây là yếu tố cần thiết để thị trường có thể chính thức đón nhận dòng vốn ETF toàn cầu, dự kiến từ ngày 21/9/2026 sau kỳ rà soát giữa kỳ tháng 3, đặc biệt trong bối cảnh các Trung tâm tài chính quốc tế sẽ được thành lập.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng, nâng hạng FTSE mới chỉ là “bàn đạp”, chưa phải đích đến cuối cùng. Điều quan trọng hơn là Việt Nam phải tận dụng cơ hội này để tiếp tục rà soát khung pháp lý, khắc phục các điểm nghẽn, nâng chuẩn quản trị công ty và xây dựng niềm tin lâu dài đối với các nhà đầu tư. Chỉ khi làm được điều đó, chúng ta mới có thể hướng tới mục tiêu chiến lược lớn hơn – trở thành thị trường MSCI Emerging vào năm 2027, một cột mốc có ý nghĩa khẳng định vị thế quốc tế của chứng khoán Việt Nam.

Phóng viên: Quản trị công ty được coi là thước đo quan trọng trong tiến trình nâng hạng. Ông đánh giá thế nào về thực trạng quản trị doanh nghiệp niêm yết hiện nay, và đâu là thay đổi cấp thiết nhất để tiến tới MSCI?

PGS.TS. Lê Vũ Nam: Thời gian qua, quản trị công ty đã có những tiến bộ, nhất là ở nhóm doanh nghiệp niêm yết lớn, VN30 và doanh nghiệp có vốn ngoại. Khung pháp lý cũng đã được bổ sung và hoàn thiện, văn hóa quản trị bước đầu hình thành.

Tuy vậy, phần lớn doanh nghiệp vẫn đang ở giai đoạn chuyển tiếp. Quản trị mang nặng dấu ấn gia đình; nhiều quy chế nội bộ còn hình thức; nghĩa vụ công bố thông tin đôi khi mang tính đối phó; vai trò của HĐQT độc lập, Ban kiểm toán nội bộ hay Ban kiểm soát chưa phát huy thực chất. Quyền của cổ đông nhỏ còn hạn chế, văn hóa doanh nghiệp và đạo đức quản trị chưa được coi trọng.

Muốn hướng tới MSCI, cần một bước tiến mạnh mẽ: khung pháp lý đồng bộ, hiệu lực; cơ cấu HĐQT bảo đảm tính độc lập thực chất; chế tài nghiêm minh với vi phạm công bố thông tin; bảo vệ hữu hiệu cổ đông nhỏ; và khuyến khích doanh nghiệp tự nguyện áp dụng chuẩn ESG, quản trị rủi ro, minh bạch quốc tế. Đây là yêu cầu không thể trì hoãn nếu muốn nâng chuẩn thị trường.

Phóng viên: Việc nâng hạng không chỉ mở ra cánh cửa vốn quốc tế mà còn đặt ra yêu cầu cao hơn về minh bạch, IFRS, ESG… Theo ông, đâu sẽ là “đòn bẩy” để doanh nghiệp Việt Nam biến sức ép cải cách thành lợi thế cạnh tranh trong giai đoạn hướng tới MSCI?

PGS.TS. Lê Vũ Nam: Đòn bẩy quan trọng nhất chính là sự chủ động. Doanh nghiệp nào coi minh bạch, IFRS, ESG không còn là nghĩa vụ mà là chiến lược phát triển, sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, áp dụng IFRS không chỉ giúp doanh nghiệp chuẩn hóa báo cáo tài chính, mà còn mở rộng khả năng tiếp cận vốn dài hạn, giá rẻ, đồng thời củng cố uy tín với nhà đầu tư tổ chức. ESG, nếu được tích hợp vào chiến lược phát triển, sẽ giúp doanh nghiệp nâng sức cạnh tranh, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu – nơi chuẩn mực xanh ngày càng quyết định.

Chính sức ép từ FTSE và kỳ vọng MSCI sẽ là cú hích để doanh nghiệp thay đổi tư duy. Và khi sự thay đổi ấy xuất phát từ sự tự nguyện, gắn với chiến lược dài hạn, nó sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh bền vững, chứ không chỉ là đối phó ngắn hạn.

Phóng viên: Trong bối cảnh Việt Nam chính thức bước vào “cấp độ mới”, ông kỳ vọng những cơ hội nào về pháp lý và quản trị sẽ giúp thị trường chứng khoán đủ sức hấp thụ dòng vốn quốc tế, hướng tới mục tiêu MSCI 2027?

PGS.TS. Lê Vũ Nam: Để tận dụng cơ hội từ dòng vốn quốc tế, điều quan trọng trước hết là phải rà soát toàn diện khung pháp lý, phát hiện và điều chỉnh kịp thời những quy định chưa phù hợp với thông lệ quốc tế. Trên nền tảng đó, hệ thống pháp luật cần được định hình theo năm trụ cột mang tính chiến lược: bảo đảm tính minh bạch, ổn định và khả năng dự báo – yếu tố mà các nhà đầu tư nước ngoài đặc biệt coi trọng; tăng cường bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, nhất là cổ đông nhỏ và nhà đầu tư nước ngoài; tiến tới từng bước tự do hóa dòng vốn và quyền sở hữu chứng khoán; đồng thời nội luật hóa các chuẩn mực quốc tế về quản trị công ty và công bố thông tin; cuối cùng là xây dựng cơ chế thực thi hiệu quả, với hệ thống chế tài đủ mạnh để duy trì kỷ cương thị trường.

Nếu triển khai được một cách đồng bộ và quyết liệt, Việt Nam không chỉ hiện thực hóa việc chính thức trở thành FTSE Emerging từ ngày 21/9/2026, mà còn đủ điều kiện để tiến xa hơn, chinh phục mục tiêu MSCI Emerging vào năm 2027 – một cột mốc có ý nghĩa chiến lược, khẳng định vị thế thị trường chứng khoán Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!