Lãi suất huy động và cho vay sẽ diễn biến thế nào trong những tháng cuối năm 2023?

Trong 9 tháng đầu năm, diễn biến lãi suất trên cả hai thị trường đều giảm mạnh khi NHNN điều hành chính sách tiền tệ theo xu hướng nới lỏng với 4 lần giảm lãi suất điều hành với mức giảm 0.5% - 1.5% Đồng thời, NHNN cũng ban hành nhiều thông tư được đánh giá hỗ trợ rất tích cực tới thị trường như Thông tư 02, 03 và 06.

Thanh khoản hệ thống dồi dào làm cho diễn biến lãi suất liên ngân hàng giảm mạnh ở tất cả các kỳ hạn trong 9 tháng đầu năm, dù có bật tăng sau động thái phát hành tín phiếu của NHNN, nhưng vẫn duy trì ở mức thấp.

Tại thị trường 1, các ngân hàng vẫn đang tích cực hạ lãi suất theo định hướng của Chính phủ và NHNN. Tại thời điểm giữa tháng 10, lãi suất huy động 12 tháng nhóm NHTM quốc doanh hiện phổ biến ở mức 5,3%, thậm chí giảm xuống còn 5,1% tại Vietcombank; nhóm NHTM cổ phần lớn (ACB, MBB, VPB, TCB) là 5,38%, nhóm NHTM khác là 5,7%.

Lãi suất cho vay đã giảm nhanh hơn trong giai đoạn quý III/2023 do các nguồn huy động chi phí cao đáo hạn, tuy nhiên tình trạng nợ xấu cũng ghi nhận tăng nhẹ. Việc NHNN giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn từ 34% xuống 30%, và áp lực từ lạm phát và tỷ giá gây cản trở đà giảm có thể tiếp tục xa hơn. KBSV dự báo lãi suất cho vay sẽ tiếp tục giảm 0,25% trong quý cuối năm, giảm 1,75 – 2,25% so với đầu năm.

Nhóm phân tích chỉ ra ba yếu tố hỗ trợ đà giảm lãi suất cho vay trong thời gian tới. Thứ nhất, các chính sách nới lỏng có độ trễ tiếp tục là động lực lớn nhất cho đà giảm của lãi suất. Do các khoản huy động của hệ thống ngân hàng phần lớn từ tiền gửi khách hàng (chiểm tỷ trọng khoảng 70 - 80%) có kỳ hạn chủ yếu từ 6 -12 tháng khiến cho chi phí vốn nửa đầu năm của ngân hàng vẫn ở mức cao. Vì vậy, khi các khoản tiền gửi này đạo hạn sẽ làm giảm chi phí vốn của hệ thống, qua đó tạo điều kiện để giảm lãi suất cho vay.

Thứ hai, tăng trưởng tín dụng đã có cải thiện gần đây nhưng vẫn ở mức thấp so với mục tiêu 14 - 15%. Dư địa cho vay còn lớn khi LDR toàn hệ thống đạt 76,7% tính đến tháng 8, trong khi tăng trưởng tín dụng còn cách xa chỉ tiêu được giao sẽ là động lực cho việc giảm lãi suất cho vay.

Thứ ba, Thông tư 06/2023 cho phép khách hàng vay để đảo nợ. Thông tư này được thi hành từ ngày 1/9 đã thúc đẩy các ngân hàng triển khai các chương trình ưu đãi nhằm đạt chỉ tiêu tín dụng đã được giao, từ đó làm giảm lãi suất cho vay. Tuy nhiên, tác động của thông tư 06 được cho là sẽ cần thời gian để minh chứng vì câu chuyện cho vay để đảo nợ được đánh giá là không dễ dàng và nhiều thủ tục đi kèm khoản phí phạt trả nợ trước hạn lớn.

Song, KBSV cũng chỉ ra ba yếu tố cản trở đà giảm lãi suất. Thứ nhất là áp lực lạm phát. CPI và CPI lõi tháng 9 lần lượt tăng 1,08% và 0,26% so với tháng trước, bình quân 9 tháng lần lượt tăng 3,16% và 4,49%. Mặc dù dường như mục tiêu kiểm soát lạm phát dưới 4,5% có thể đạt được một cách thuận lợi, nhưng việc tốc độ tăng ngày một nhanh trong các tháng gần đây đang nhắc nhở các nhà điều hành không được chủ quan với lạm phát.

Thứ hai là áp lực tỷ giá trong giai đoạn cuối năm vẫn lớn do chênh lệch lãi suất USD và VND vẫn duy trì ở mức cao; xu hướng mạnh lên của đồng USD vẫn tiếp tục duy trì và nền kinh tế phục hồi kéo theo nhu cầu nhập khẩu tăng.

Thứ ba là áp lực thanh khoản. Trong kịch bản tỷ giá không sớm hạ nhiệt, việc NHNN duy trì hút tín phiếu với khối lượng tăng dần, có thể kết hợp với các động thái bán forward/spot dự trữ ngoái hối, sẽ khiến thanh khoản hệ thống ngân hàng bớt dồi dào và lãi suất liên ngân hàng tăng trở lại. Nhóm phân tích cho rằng điều này sẽ khiến gia tăng chi phí huy động vốn ở thị trường 2, đặc biệt với các ngân hàng vừa và nhỏ có trạng thái thanh khoản không quá dồi dào. Kéo theo đó các ngân hàng vừa và nhỏ khó giảm lãi suất và trong kịch bản tiêu cực có thể khiến lãi suất huy động ở các ngân hàng này tăng nhẹ trở lại.

Tuy nhiên, đối với kịch bản cơ sở, KBSV không cho rằng trạng thái thanh khoản hệ thống các tháng cuối năm sẽ căng thẳng mặc dù lãi suất liên ngân hàng sẽ chỉ tăng nhẹ. Bởi đầu tư công đang được đẩy nhanh giúp khoản tiền kho bạc gửi tại NHNN được giải phóng và chảy vào kênh huy động; tỷ giá sẽ không quá áp lực khiến NHNN phải bán ra dự trữ ngoại hối, dù việc hút tín phiếu sẽ được duy trì cho đến khi tỷ giá hạ nhiệt rõ nét.

Trong báo cáo vĩ mô mới công bố, Chứng khoán VnDirect cũng cho rằng động thái phát hành tín phiếu của NHNN không nhằm mục đích thắt chặt hay đảo ngược chính sách nới lỏng hiện hành mà chỉ là giải pháp tạm thời và ngắn hạn để hấp thụ thanh khoản dư thừa của hệ thống (trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng yếu), góp phần hạn chế tình trạng đầu cơ tỷ giá và duy trì ổn định kinh tế vĩ mô trong nước.

Theo VnDirect, NHNN sẽ tính toán lượng hấp thụ hợp lý để vừa hạn chế đầu cơ tỷ giá, vừa duy trì thanh khoản tốt cho hệ thống ngân hàng nhằm hỗ trợ nền kinh tế. Lượng hấp thụ sẽ được quay trở lại thị trường sau khi áp lực tỷ giá hạ nhiệt.

“Chúng tôi cho rằng động thái phát hành tín phiếu gần đây của NHNN ít khả năng gây ra sự đảo ngược xu hướng giảm lãi suất huy động và cho vay hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng yếu”, VnDirect nhận định

Bên cạnh đó, nhóm phân tích cũng đánh giá lãi suất tiền gửi đã chạm mức đáy của giai đoạn Covid-19 (2021-6T22) do thanh khoản hệ thống dư thừa trong bối cảnh nhu cầu tín dụng yếu. Ngoài ra, Chính phủ vẫn đang đẩy mạnh đầu tư công và mở rộng tài khóa, từ đó bơm thêm tiền vào nền kinh tế.

Với những nhận định trên, VnDirect kỳ vọng lãi suất huy động sẽ tiếp tục duy trì ở mức hiện tại; còn lãi suất cho vay sẽ tiếp tục duy trì xu hướng giảm trong những tháng cuối năm nay nhờ vào sự giảm nhanh chi phí huy động vốn của các NHTM trong thời gian gần đây.