Thời tiết cực đoan, cảnh báo nguy cơ bão lớn tại Việt Nam

Nguyên nhân quan trọng do biến đổi khí hậu toàn cầu

Bước sang tháng 10, xu thế khí hậu tiếp tục cho thấy nhiều dấu hiệu bất thường, đòi hỏi các địa phương và người dân cần theo dõi chặt chẽ các diễn biến thời tiết để chủ động ứng phó.

Thống kê, chỉ trong tháng 9 đã có 4 cơn bão hoạt động trên Biển Đông. Trong đó, bão số 7 (Tapah) và số 8 (Mitag) di chuyển nhanh và ít ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta. Tuy nhiên, hai cơn sau đó là bão số 9 (Ragasa) và bão số 10 (Bualoi) đã gây ra tác động mạnh. Đặc biệt, bão số 10 Bualoi đã gây ra nhiều tổn thất nặng nề mà phải mất rất nhiều thời gian và công sức, chính quyền và người dân mới có thể khắc phục xong.

Trong khi đó, bão số 11 lại đang chuẩn bị đe dọa. Sáng sớm ngày 2.10, áp thấp nhiệt đới đã mạnh lên thành bão, tên quốc tế là Matmo. Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia nhận định, bão số 11 đi vào Biển Đông trong đêm ngày 3.10, có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam trong những ngày tới.

Giải thích nguyên nhân trực tiếp khiến bão xảy ra liên tiếp, ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia cho hay do hoạt động của dải hội tụ nhiệt đới. Dải hội tụ này đang hoạt động mạnh và ổn định ở xích đạo - khu vực rất thuận lợi để hình thành các nhiễu động khí quyển và xoáy nhỏ.

“Chính các nhiễu động là mầm mống phát triển thành áp thấp nhiệt đới, rồi thành bão”, ông Khiêm nói. Gần nhất bão Ragasa và Bualoi hình thành từ cơ chế này.

Theo ông Khiêm, hai yếu tố then chốt hình thành bão là nhiệt lực và động lực. Về nhiệt lực, chỉ cần nhiệt độ mặt nước biển 26-27 độ C là đủ để khởi phát bão. Hiện tại, nhiệt độ bề mặt biển tại Tây Bắc Thái Bình Dương và phía đông Philippines tới 28-29 độ C.

Điều kiện động lực hiện nay cũng rất thuận lợi cho sự hình thành bão. Tháng 9 là thời điểm giao mùa từ hè sang thu, khi gió mùa tây nam hoạt động mạnh, kết hợp với nhiễu động gió đông từ áp cao cận nhiệt đới. Sự tương tác này tạo ra các xoáy thuận quy mô vừa, giúp những nhiễu động nhỏ trên biển nhanh chóng phát triển thành vùng áp thấp và thành bão.

Tiến sĩ Trương Bá Kiên - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng khí hậu, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu - cho biết, do điều kiện ENSO (biến đổi nhiệt độ bề mặt biển ở xích đạo Thái Bình Dương) đang ở trạng thái trung tính, khả năng La Nina (gắn với hiện tượng mưa bão nhiều ở Đông Nam Á) xuất hiện vào cuối năm. Vì thế số lượng bão trên Biển Đông ở mức xấp xỉ hoặc cao hơn trung bình nhiều năm. Trung bình nhiều năm là 12-13 cơn, trong đó 6-7 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam.

Ngoài trạng thái ENSO, Tiến sĩ Kiên cho rằng, nguyên nhân rất quan trọng là biến đổi khí hậu toàn cầu. Nhiều nghiên cứu gần đây chỉ ra nhiệt độ mặt biển tăng cùng với hàm lượng hơi ẩm trong khí quyển cao hơn đang cung cấp thêm nhiên liệu cho bão, khiến tỉ lệ bão mạnh và siêu bão gia tăng rõ rệt trong vài thập kỷ gần đây. Xu thế này sẽ tiếp tục dưới tác động của sự nóng lên toàn cầu.

Chủ động ứng phó, giảm thiểu thiệt hại do bão gây ra

Các chuyên gia cùng cảnh báo trong bối cảnh từ đầu năm đã có ít nhất 3 cơn bão gây mưa, lũ cho miền Trung, người dân và chính quyền địa phương cần theo dõi chặt chẽ bản tin dự báo được cập nhật 6-12 giờ/lần; gia cố nhà cửa, neo đậu tàu thuyền, cắt tỉa cây xanh, kiểm tra hồ chứa trước khi bão đến.

Đồng thời, chính quyền cần chuẩn bị phương án sơ tán, lương thực, nước sạch và nguồn điện dự phòng, sẵn sàng cho tình huống bão dồn dập, khó lường. Các ngành giao thông, nông nghiệp, điện lực chủ động kế hoạch ứng cứu, thu hoạch sớm hoa màu, thủy sản ở vùng nguy cơ, hạ mực nước hồ chứa và bố trí lực lượng xử lý sự cố hạ tầng.

Hiệp hội Phòng cháy chữa cháy & Cứu nạn cứu hộ Việt Nam (VFRA) khuyến cáo người dân chủ động các biện pháp ứng phó, đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản: Theo dõi chặt chẽ bản tin thời tiết, cảnh báo thiên tai; Chủ động gia cố nhà cửa, di dời tài sản và người dân khỏi khu vực nguy hiểm; Tuyệt đối không đi qua ngầm, tràn, cầu khi có lũ; không vớt củi, bắt cá trong nước lũ; Ngắt nguồn điện khi có ngập, tránh xa dây điện, cột điện; Người dân cần nâng cao tinh thần chủ động - cảnh giác - an toàn, hạn chế thiệt hại do mưa bão gây ra.