Thống nhất đổi tên Luật Phá sản, đề xuất Ngân sách tạm ứng chi phí cho doanh nghiệp mất khả năng chi trả

Ưu tiên phục hồi kinh doanh và gỡ vướng về chi phí phá sản

Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) được xây dựng với mục tiêu ưu tiên phục hồi hoạt động kinh doanh cho doanh nghiệp, thay vì chỉ tập trung vào thanh lý tài sản như trước đây. Dự thảo sửa đổi khái niệm, điều kiện phá sản, ứng dụng tố tụng điện tử, rút gọn thủ tục và tăng cường phối hợp quốc tế.

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, về tên gọi của Luật, Thường trực Ủy ban thống nhất sửa tên thành Luật Phục hồi, Phá sản.

Về nguồn chi trả chi phí phá sản (Điều 20), đa số đại biểu và Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất với phương án Ngân sách nhà nước bảo đảm tạm ứng chi trả chi phí phá sản trong các trường hợp: Người nộp đơn là người lao động, công đoàn, cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội; Doanh nghiệp, hợp tác xã không còn khả năng chi trả. Kinh phí được bố trí trong dự toán ngân sách hằng năm của Tòa án và sẽ được hoàn trả ngân sách khi bán được tài sản.

Tuy nhiên, do Bộ Chính trị đã có ý kiến về việc miễn chi phí phá sản đối với trường hợp không có khả năng nộp nhưng chưa xác định rõ nguồn chi trả. Vì vậy, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính kiến nghị tiếp tục báo cáo xin ý kiến Bộ Chính trị để thống nhất nguồn chi trả.

Về trách nhiệm của cơ quan quản lý thuế và cơ quan Bảo hiểm xã hội tại Điều 38, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành phương án chỉnh lý: bảo hiểm xã hội được quyền nộp đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phá sản, đảm bảo thống nhất với pháp luật chuyên ngành (Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp, Bảo hiểm y tế). Cơ quan thuế phải nộp đơn theo Luật Quản lý thuế và quy định của Chính phủ. Quy định này nhằm đảm bảo rõ ràng về chức năng, tính khả thi và phù hợp với pháp luật chuyên ngành.

Về giao dịch có thỏa thuận thanh toán ròng, theo Thường trực Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đây là khái niệm mới, chưa có trong luật chuyên ngành ở Việt Nam. Dự thảo Luật quy định theo hướng trừ trường hợp pháp luật có quy định khác để tránh xung đột khi nội dung này được luật hóa sau này. Thường trực Ủy ban cho rằng chưa đủ cơ sở để quy định cụ thể hơn tại dự thảo Luật này về nội dung thanh toán ròng.

Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng giải trình thêm rằng, cả về lý thuyết và thực tiễn đều cho thấy sự cần thiết phải dùng ngân sách để tạm ứng và ưu tiên nộp lại ngân sách khi thu được từ việc bán tài sản, do doanh nghiệp không còn khả năng chi trả. Chánh án TAND Tối cao kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua nội dung này.

Về trách nhiệm của cơ quan quản lý thuế, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quản cho rằng, cần xác định rõ trách nhiệm của cơ quan thuế trong việc đề nghị tuyên bố phá sản để xử lý dứt điểm các doanh nghiệp nợ thuế kéo dài mà không còn khả năng phục hồi, không thể giải quyết bằng các biện pháp khác.

Thẩm quyền Viện Kiểm sát và quy định đặc thù cho tổ chức tín dụng

Phiên họp cũng ghi nhận nhiều ý kiến tranh luận về thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân trong thủ tục phá sản.

Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Nguyễn Đức Thái đề nghị giữ quyền kháng nghị ngoài quyền kiến nghị để tương thích với Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, vì có thể có các vi phạm nghiêm trọng cần kháng nghị. Về quyết định tuyên bố phá sản (Điều 91), Luật mới giới hạn Viện Kiểm sát chỉ kháng nghị đối với các trường hợp vi phạm ảnh hưởng đến lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước. Phó Viện trưởng Nguyễn Đức Thái đề nghị mở rộng phạm vi kháng nghị sang cả các trường hợp vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.

Về vấn đề này, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng khẳng định dự thảo không hạn chế quyền của Viện Kiểm sát mà đang thực hiện đúng yêu cầu của Nghị quyết 68 về cải cách tư pháp, rút ngắn thời gian xử lý và mở rộng thủ tục rút gọn. Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng tán thành phương án của dự thảo Luật trên cơ sở thống nhất với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp.

Đối với tổ chức tín dụng (TCTD), Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đoàn Thái Sơn đề nghị tiếp tục kế thừa quy định đặc thù của Luật Phá sản hiện hành. Theo đó, Tòa án sẽ thụ lý ngay khi Ngân hàng Nhà nước có văn bản xác định TCTD đã mất khả năng thanh toán mà không phải tuần tự theo các thủ tục tại Điều 39 (do tính đặc thù).

Liên quan đến thỏa thuận thanh toán ròng (thanh toán bù trừ), Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đoàn Thái Sơn nhấn mạnh ý nghĩa và sự cần thiết của cơ chế này. Theo đó, sẽ giúp giảm chi phí tài chính và tăng khả năng tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp; Hỗ trợ kinh tế tư nhân và tăng khả năng phòng ngừa rủi ro về tỷ giá, lãi suất; Tránh rủi ro đổ vỡ dây chuyền trong điều kiện khủng hoảng; Phù hợp với thông lệ quốc tế (88 quốc gia đã công nhận) và định hướng phát triển trung tâm tài chính của Việt Nam. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nêu rõ, bản chất của cơ chế này là giao dịch phái sinh đã được quy định trong pháp luật hiện hành ở Việt Nam, tuy nhiên, đang thiếu quy định công nhận thỏa thuận thanh toán ròng khi xử lý phá sản một doanh nghiệp. Ngân hàng Nhà nước đề xuất hai phương án để Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét là giao thẩm quyền hướng dẫn cho một cơ quan nhất định hoặc cụ thể hóa trong luật.

Góp ý thêm về các nội dung cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề nghị bổ sung quy định chi tiết về điều kiện tiến hành Hội nghị chủ nợ hợp lệ và thủ tục bán doanh nghiệp, tài sản đang hoạt động (như trường hợp Tổng công ty Công nghiệp Tàu thủy) để bảo toàn giá trị tài sản tốt hơn.

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, về tên gọi của dự án Luật, nhiều ý kiến đã thống nhất tại phiên họp lần trước là để Luật Phục hồi, Phá sản thay cho Luật Phá sản. Về nguồn chi phí phá sản, (Điều 20), Chủ tịch Quốc hội cho biết cấp thẩm quyền đã thống nhất đề xuất miễn chi phí phá sản đối với trường hợp không còn tiền/tài sản để nộp hoặc không thể bán tài sản để đảm bảo chi phí. Chi phí phá sản sẽ được hoàn trả ngay vào ngân sách Nhà nước khi bán được tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã. Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát quy định cụ thể trong Luật để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Viện Kiểm sát rà soát lại bốn văn bản đã gửi và phối hợp để làm rõ ý kiến, thẩm quyền của Viện Kiểm sát trong giải quyết vụ việc phục hồi phá sản, coi đây là vấn đề quan trọng.

Về trách nhiệm của cơ quan thuế và bảo hiểm xã hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị rà soát để đảm bảo đúng chức năng, nhiệm vụ của cơ quan này, phù hợp với các quy định của pháp luật về quản lý thuế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.