Sửa Luật Giá để phù hợp mô hình chính quyền hai cấp, đẩy mạnh phân cấp và tinh gọn bộ máy

Hoàn thiện thể chế, tháo gỡ “điểm nghẽn” trong quản lý giá

Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc sửa đổi, bổ sung lần này là cần thiết, cấp thiết nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước trong việc hoàn thiện thể chế.

Việc sửa Luật nhằm giải quyết các vấn đề liên quan tới tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và sắp xếp đơn vị hành chính, đặc biệt là việc kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện trong cả nước từ ngày 1/7/2025 và tổ chức chính quyền địa phương thành hai cấp; sắp xếp, tổ chức lại thành các cục thanh tra thuộc Thanh tra Chính phủ, kết thúc hoạt động Thanh tra các bộ; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động kinh doanh dịch vụ thẩm định giá.

Đồng thời, Luật kịp thời xử lý những vấn đề thực tiễn, tháo gỡ “điểm nghẽn” về thể chế, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi của Luật Giá với hệ thống pháp luật hiện hành và phù hợp với các cam kết quốc tế.

Dự thảo Luật gồm 2 Điều, trong đó sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ nhiều nội dung quan trọng như: về phân cấp, phân quyền, sửa đổi quy định về chuyển trách nhiệm triển khai bình ổn giá từ Ủy ban nhân dân cấp huyện xuống Ủy ban nhân dân cấp xã để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Dự thảo cũng sửa đổi, bổ sung tên gọi và thẩm quyền định giá đối với một số hàng hóa, dịch vụ trong các lĩnh vực khí thiên nhiên, hàng không, kiểm định phương tiện vận tải, kiểm định an toàn lao động, chứng khoán, dự trữ quốc gia, đường sắt và các sản phẩm, dịch vụ công trong y tế và giáo dục - đào tạo.

Ngoài ra, Luật bổ sung dịch vụ hạ tầng khu công nghiệp, khu kinh tế... đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước vào Danh mục do Nhà nước định giá, với thẩm quyền định giá cụ thể thuộc về UBND cấp tỉnh.

Về thanh tra, kiểm tra, dự thảo Luật bãi bỏ các quy định về thanh tra chuyên ngành về giá, dẫn chiếu việc thực hiện thanh tra về giá, thẩm định giá theo quy định của pháp luật về Thanh tra để đồng bộ với Luật Thanh tra năm 2025. Đồng thời, cắt giảm điều kiện không cần thiết, đơn giản hóa điều kiện cấp giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, cụ thể là bãi bỏ quy định yêu cầu người đại diện theo ủy quyền của tổ chức góp vốn phải có thẻ thẩm định viên về giá.

Liên quan sắp xếp tổ chức bộ máy, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung tên gọi của các bộ, ngành gắn với thẩm quyền quản lý nhà nước về giá để phù hợp với tên gọi và chức năng, nhiệm vụ theo cơ cấu tổ chức mới của Chính phủ.

Chính phủ đề xuất xây dựng Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn trong trường hợp cấp bách nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn, đặc biệt là để xử lý các vấn đề chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo Nghị quyết của Quốc hội. Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét và thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV (tháng 10/2025).

Bảo đảm đồng bộ, tăng cường phân quyền và kiểm soát quyền lực

Qua thẩm tra dự án Luật, Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành với Tờ trình của Chính phủ, đồng thời quyết định việc bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025 và Chương trình Kỳ họp thứ 10 để Quốc hội cho ý kiến và xem xét, thông qua theo trình tự rút gọn.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhất trí với dự thảo Luật, theo đó lược bỏ nội dung thanh tra chuyên ngành về giá trong phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật để bảo đảm phù hợp với Luật Thanh tra số 84/2025/QH15. Ủy ban cũng đề nghị cân nhắc không bỏ cụm từ “người tiêu dùng” tại phạm vi điều chỉnh của dự thảo để bảo đảm thống nhất giữa các điều, khoản và thực tiễn thi hành Luật Giá thời gian qua.

Về bình ổn giá, Ủy ban cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ để phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, song lưu ý việc triển khai tại cấp xã cần bảo đảm tính khả thi về nguồn lực, nhân lực và phạm vi áp dụng.

Đối với danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ một số vấn đề, như việc định giá dịch vụ vận chuyển khí thiên nhiên – lĩnh vực có tính liên kết cao, không theo địa giới hành chính – để tránh gây khó khăn cho doanh nghiệp. Với hàng dự trữ quốc gia, Ủy ban đề nghị quy định thống nhất, các bộ, ngành phải định giá mặt hàng dự trữ theo 4 hình thức: chỉ định thầu, mua trực tiếp rộng rãi, bán trực tiếp rộng rãi, bán chỉ định.

Báo cáo thẩm tra cũng đề nghị tiếp tục rà soát bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật với các luật khác như: Luật Thanh tra; Luật Doanh nghiệp; Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cùng các dự thảo Luật đang được Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10.

Cho ý kiến về dự án Luật, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng phạm vi sửa đổi không nhiều, chủ yếu tập trung vào việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và bảo đảm tính đồng bộ với các luật có liên quan, thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, trọng tâm của lần sửa đổi này là hoàn thiện cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tăng cường quản lý nhà nước về giá, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và kiềm chế lạm phát. Ông yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý giá, tăng cường ứng dụng công nghệ, số hóa và AI cho cấp xã để nâng cao hiệu quả điều hành; đồng thời cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không gây ảnh hưởng tới hoạt động doanh nghiệp.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Tài chính làm rõ lý do kéo dài thời gian thanh tra chuyên ngành về giá từ 10 ngày lên 15 ngày, đồng thời lưu ý các vấn đề như mở rộng Quỹ bình ổn giá từ nguồn ngoài ngân sách, nâng cao chuẩn mực thẩm định giá theo thông lệ quốc tế và tăng cường quản lý cơ sở dữ liệu giá.

Kết luận thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu tiếp tục rà soát để thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, bảo đảm các quy định của Luật tuân thủ Hiến pháp, phù hợp với cam kết quốc tế, đồng bộ với các luật khác như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Khám chữa bệnh… Ông nhấn mạnh cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền phù hợp mô hình bộ máy hai cấp, đồng thời đánh giá kỹ việc chuyển trách nhiệm từ bộ xuống tỉnh, từ huyện xuống xã trong bình ổn giá để bảo đảm năng lực thực hiện.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý các quy định phải “đã chín, đã rõ”, bảo đảm kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, giữ vững vai trò quản lý giá của Nhà nước, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Ông đề nghị cơ quan soạn thảo hoàn chỉnh hồ sơ dự án Luật để Ủy ban Kinh tế và Tài chính chính thức trình Quốc hội xem xét.