Tín dụng tăng trưởng mạnh, doanh nghiệp vẫn "khát" vốn dài hạn

Sức ép cung ứng vốn cho nền kinh tế ngày càng gia tăng trong bối cảnh thị trường tài chính phát triển chưa cân xứng, trong khi nhu cầu vốn cho giai đoạn tăng trưởng mới 2026–2030 ở mức rất cao. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết sẽ tiếp tục hoàn thiện chính sách tín dụng, đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp, hướng dòng vốn vào các động lực tăng trưởng và lĩnh vực ưu tiên.

Doanh nghiệp "bí" cửa tiếp cận vốn dài hạn

Theo NHNN, tính đến ngày 27/11/2025, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt trên 18,2 triệu tỷ đồng, tăng 16,56% so với cuối năm 2024. Con số này tăng gần gấp đôi so với đầu giai đoạn trước đó, với cơ cấu tín dụng chuyển dịch tích cực.

Tăng trưởng tín dụng mạnh mẽ trong năm 2025 cho thấy nhu cầu vốn của nền kinh tế rất lớn, nhưng cũng làm rõ rằng, chỉ dựa vào tín dụng ngân hàng sẽ không đủ để tài trợ cho các mục tiêu phát triển trong 5-10 năm tới.

Trong khi đó, nhu cầu vốn trung - dài hạn lại tăng nhanh và trải rộng trên nhiều lĩnh vực, từ hạ tầng giao thông liên vùng, năng lượng sạch, logistics, khu công nghiệp thế hệ mới… đến đô thị thông minh và chuyển đổi số diện rộng. Đây là những dự án có vòng đời dài, đòi hỏi nguồn vốn lớn, ổn định và đa dạng - phù hợp hơn với cấu trúc thị trường vốn phát triển.

Bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), nhận định nhu cầu vốn cho các dự án trọng điểm quốc gia là rất lớn, tạo áp lực không nhỏ lên hệ thống. Rủi ro kỳ hạn đang hiện hữu khi nguồn vốn cho vay của các tổ chức tín dụng (TCTD) chủ yếu dựa vào tiền gửi ngắn hạn (chiếm tới 80%), trong khi nhu cầu của doanh nghiệp lại tập trung vào trung và dài hạn.

Thực tế từ khối doanh nghiệp cho thấy, việc tiếp cận nguồn vốn bền vững đang gặp nhiều rào cản. Tại Hội thảo "Đa dạng vốn cho phát triển bền vững" được tổ chức mới đây, bà Nguyễn Thị Hài Hòa, Phó Tổng Giám đốc Sun Group chia sẻ, các TCTD hiện xem khoản vay trên 7 năm là rủi ro, trong khi đặc thù các dự án lớn như Bà Nà Hills hay Fansipan đòi hỏi thời gian đầu tư từ 12-16 năm.

"Chúng tôi đầu tư lớn nhưng thu tiền lẻ, theo hướng bền vững và lâu dài," bà Hòa nhấn mạnh. Để giải quyết bài toán này trong giai đoạn 2026–2030, Sun Group đang hướng tới thị trường trái phiếu. Tuy nhiên, thị trường hiện nay chủ yếu là trái phiếu kỳ hạn ngắn (1-3 năm), vắng bóng các kỳ hạn trên 10 năm.

Đại diện Sun Group đề xuất cần cơ chế "bơm" lại sức sống cho trái phiếu dài hạn, đảm bảo thanh khoản để nhà đầu tư yên tâm nắm giữ. Ví dụ, với trái phiếu 10 năm, cần có cơ chế thanh khoản linh hoạt nếu nhà đầu tư có nhu cầu rút vốn ở năm thứ 5.

Cần "chia lửa" từ thị trường vốn

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, những nền kinh tế tăng trưởng cao thường sở hữu hệ thống tài chính cân bằng giữa ngân hàng và thị trường vốn. Điều này cho phép doanh nghiệp tiếp cận được nhiều kênh huy động khác nhau, giảm rủi ro hệ thống và tạo điều kiện hình thành các dòng vốn dài hạn.

Theo các chuyên gia, thị trường chứng khoán có vai trò rất quan trọng trong việc huy động nguồn lực cho phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, nếu nhìn vào thực tế hiện nay, tỷ lệ người dân Việt Nam tham gia thị trường chứng khoán vẫn còn thấp so với tiềm năng, mới chỉ ở mức vài phần trăm dân số, cho thấy dư địa phát triển của thị trường còn rất lớn.

Theo bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng Giám đốc Khối Đầu tư chứng khoán, VinaCapital, so với mức thu nhập bình quân và tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, quy mô thị trường chứng khoán cũng như mức độ tham gia của nhà đầu tư cá nhân hiện nay vẫn chưa tương xứng. Các sản phẩm tài chính trên thị trường còn thiếu và chưa thực sự đa dạng, chưa đáp ứng được nhu cầu đầu tư của nhiều nhóm nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân và nhà đầu tư dài hạn.

Trong khi đó, khu vực doanh nghiệp tư nhân, nhất là các doanh nghiệp hoạt động trong những lĩnh vực mới và các ngành có tốc độ tăng trưởng cao, đang có nhu cầu vốn rất lớn cho mở rộng sản xuất, kinh doanh và đổi mới sáng tạo. Nếu thị trường chứng khoán được phát triển đầy đủ, minh bạch và chuyên nghiệp hơn, đây sẽ là kênh huy động vốn hiệu quả và bền vững cho khu vực tư nhân, qua đó giảm sự phụ thuộc quá mức vào tín dụng ngân hàng.

Ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế trưởng ADB đánh giá, dù khu vực ngân hàng hoạt động sôi động, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn khiêm tốn với dư nợ chỉ khoảng 10% GDP.

Ông Hùng cho rằng dư địa phát triển là rất lớn. Nếu doanh nghiệp tiếp cận được kênh trái phiếu và tích cực phát hành cổ phiếu ra công chúng để tăng vốn chủ sở hữu, áp lực lên ngân hàng sẽ giảm đáng kể. Khi đó, ngân hàng có thể tập trung đúng sở trường là cung cấp tín dụng ngắn và trung hạn.

Về thị trường chứng khoán, ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, năm 2025 ghi nhận sự mở rộng mạnh mẽ về quy mô. Giá trị giao dịch bình quân 11 tháng năm 2025 đạt gần 29,5 nghìn tỷ đồng/phiên, tăng 38,5%. Số lượng tài khoản nhà đầu tư đã vượt mốc 11 triệu vào cuối tháng 10/2025.

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhìn nhận sự sôi động này chủ yếu diễn ra ở thị trường thứ cấp (mua đi bán lại). Để thực sự giảm gánh nặng cho ngân hàng, thị trường chứng khoán cần phát huy vai trò huy động vốn trực tiếp cho doanh nghiệp thông qua thị trường sơ cấp (phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp mới).

Bà Hà Thu Giang cũng thừa nhận, trong bối cảnh thị trường tài chính phát triển chưa cân xứng, thị trường trái phiếu và chứng khoán chưa thực sự trở thành kênh cung ứng vốn trung - dài hạn chủ đạo, khiến hệ thống ngân hàng vẫn phải gồng mình gánh vác vai trò này.

Huyền Anh