Thuế giao dịch vàng: Làm sao để đánh đúng đầu cơ?

Chính phủ ban hành Nghị quyết 278/NQ-CP ngày 13/9/2025, yêu cầu quy định rõ thu nhập từ giao dịch mua bán vàng thuộc đối tượng chịu thuế trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), nhằm nâng cao minh bạch thị trường, hạn chế đầu cơ, đồng thời giao Bộ Tài chính phối hợp Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hoàn thiện nội dung.

Theo đó, Chính phủ yêu cầu quy định rõ thu nhập từ hoạt động giao dịch mua bán vàng thuộc đối tượng chịu thuế nhằm nâng cao tính minh bạch của thị trường, hạn chế đầu cơ vàng. Bộ Tài chính được giao phối hợp với Ngân hàng Nhà nước thống nhất nội dung này trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Chỉ đạo này được đưa ra trong bối cảnh giá vàng biến động liên tục trong những tuần qua. Có thời điểm, giá vàng miếng SJC được các thương hiệu bán vượt mức 135 triệu đồng/lượng, cao hơn thế giới khoảng 20 triệu đồng.

Giá vàng thế giới lần đầu vượt mốc 3,700 USD/oz vào ngày 16/09 nhờ kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ hạ lãi suất trong tuần này, hoạt động mua vào của các ngân hàng trung ương và đồng USD suy yếu.

Trong khi đó, trong nước sáng 17/09, giá vàng miếng SJC được Công ty SJC niêm yết ở mức 130.3 - 132.3 triệu đồng/lượng ở chiều mua - bán, giảm 3 triệu đồng/lượng sau 1 tuần. Nếu so với giá thế giới, hiện giá vàng trong nước đang cao hơn khoảng 15 triệu đồng/lượng. Giá vàng nhẫn lại tăng lên 126.6 - 129.3 triệu đồng/lượng ở chiều mua - bán.

Thuế cần phân biệt giữa đầu cơ và tích trữ chính đáng 

Ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi cho rằng, việc xem xét áp thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng đòi hỏi thiết kế chính sách hết sức tinh tế. Lý do là vì vàng không chỉ là một tài sản tài chính mà còn gắn liền với thói quen tích lũy và tâm lý phòng ngừa rủi ro đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều gia đình Việt Nam. Do đó, mục tiêu chính của chính sách thuế là phải phân biệt rõ giữa hoạt động đầu cơ, lướt sóng và hành vi tích trữ chính đáng của người dân.

Để đạt được mục tiêu này, ông Huy đề xuất chỉ nên đánh thuế trên lợi nhuận, không phải trên toàn bộ giao dịch. Điểm mấu chốt là thuế chỉ nên áp dụng trên phần chênh lệch sinh lời (lợi nhuận thực tế từ việc bán vàng), thay vì tính trên tổng giá trị giao dịch. Cách tiếp cận này sẽ bảo vệ những người dân bán vàng vì nhu cầu thiết yếu, không nhằm mục đích kinh doanh.

Bên cạnh đó, cần thiết lập ngưỡng miễn thuế hợp lý. Cần có một ngưỡng miễn trừ nhất định, ví dụ như miễn thuế cho tổng lợi nhuận trong năm dưới một mức cụ thể hoặc cho các giao dịch có khối lượng nhỏ. Điều này vừa đảm bảo tính công bằng, vừa giúp cơ quan quản lý không phải gánh thêm gánh nặng hành chính không cần thiết từ hàng triệu giao dịch nhỏ lẻ.

Để giải quyết lo ngại của những người coi vàng là "của để dành" tích góp cả đời, chính sách có thể miễn hoặc giảm thuế cho các trường hợp chứng minh được thời gian nắm giữ dài hạn (ví dụ từ 2-3 năm trở lên). Biện pháp này không chỉ bảo vệ người tích trữ chân chính mà còn khuyến khích sự ổn định, hạn chế các hoạt động giao dịch lướt sóng ngắn hạn.

Ngược lại, đối với những cá nhân hoặc tổ chức thực hiện giao dịch vàng thường xuyên, quy mô lớn, mang tính chất kinh doanh, cần áp dụng một khung thuế phù hợp theo diện thu nhập từ hoạt động kinh doanh để đảm bảo công bằng.

Tuy nhiên, ông Huy nhấn mạnh rằng thuế chỉ là một công cụ hỗ trợ. Để thực sự giảm sức hút của vàng như một kênh đầu cơ, cần phải có các giải pháp đồng bộ và căn cơ hơn. Cụ thể là nâng cao sức hấp dẫn của các kênh đầu tư chính quy khác như tiết kiệm, trái phiếu, cổ phiếu; phát triển các sản phẩm tài chính thay thế an toàn và minh bạch (chứng chỉ vàng, quỹ ETF vàng); đồng thời quản lý chặt chẽ thị trường và công khai thông tin giá để giảm chênh lệch.

Theo ông Huy, một chính sách được cân nhắc kỹ lưỡng sẽ không chỉ nhắm vào hoạt động đầu cơ mà vẫn bảo vệ được người tích trữ nhỏ lẻ. Từ đó, sẽ góp phần tạo ra sự công bằng, củng cố niềm tin xã hội và mở đường cho sự phát triển của một thị trường tài chính chính quy, bền vững hơn.

Trong khi đó, PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân - Giảng viên cấp cao, Đại học Kinh tế TP HCM cũng đồng tình với việc nghiên cứu đánh thuế giao dịch vàng. Theo ông, vàng không chỉ là kênh tích trữ mà còn là công cụ đầu cơ phổ biến. Khi hành lang pháp lý được nới rộng theo Nghị định 232/2025, càng cần phải kiểm soát thị trường vàng.

Vì vậy, việc đưa công cụ thuế vào quản lý các hoạt động mua bán vàng, tương tự như cách áp dụng cho chứng khoán hay bất động sản, sẽ giúp thị trường vận hành lành mạnh hơn, hạn chế tình trạng đầu cơ tạo sóng. Tuy nhiên, mức thuế cần được thiết kế hợp lý, ở mức thấp và phù hợp. Một sắc thuế mỏng và thu tự động sẽ vừa giúp tăng nguồn thu, vừa hạn chế đầu cơ mà không tạo gánh nặng cho người dân có nhu cầu tích trữ chính đáng.

- 10:11 17/09/2025