Khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới: Nhu cầu bức thiết từ người sử dụng

Vấn đề đặt ra là cần có khung pháp lý cho việc kinh doanh, phân phối… các sản phẩm này.

Trào lưu hay nhu cầu chính đáng?

Nếu trở lại thời điểm của 2-3 năm về trước, khi thuốc lá điện tử vẫn còn khá xa lạ với phần đông người Việt, không khó để bắt gặp những bài viết, cuộc thảo luận không mấy tích cực về thuốc lá thế hệ mới.

DJ Xuân Huy - thành viên thường trực của cộng đồng Vape Việt Nam (cộng đồng vaper được thành lập từ năm 2015 với hơn 36.000 thành viên) - đã chia sẻ trên mạng xã hội: “Bao nhiêu năm hút vape thì bấy nhiêu năm mình bắt gặp những định kiến không đúng về vaper. Tuy nhiên, đi cùng với những định kiến, cộng đồng sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam ngày một đông đảo. Các cộng đồng từ online đến trực tiếp giúp kết nối, trao đổi trải nghiệm giữa các “vaper" cũng từ đó xuất hiện ngày một nhiều. Có thể kể đến những cộng đồng gồm vài chục nghìn thành viên như Group Vape and Pod Việt Nam (khoảng 67.000 thành viên), Vape Việt Nam (khoảng 34.570 thành viên)...

Nguyễn Phương Phi - admin nhóm Vape Việt Nam chia sẻ về trải nghiệm và quan sát của bản thân: “So với thời mình bắt đầu dùng vape, cộng đồng vaper giờ ngày càng lớn. Vài năm trước, mình gặp 10 người, sẽ có 3-4 người dùng vape, nhưng giờ phải tầm 7-8 người. Có trào lưu nào mà người ta lại theo lâu đến thế? Mà tỷ lệ người dùng tăng đều qua nhiều năm như vậy?”.

Quan sát tại các hội nhóm dành cho người sử dụng thuốc lá điện tử, đa phần đều có lý do và nhu cầu riêng khi quyết định tìm đến thuốc lá điện tử. Có người sử dụng vì muốn giảm thiểu những tác hại từ thuốc lá điếu cho bản thân và những người xung quanh. Có người vì để giải tỏa căng thẳng, tận hưởng cuộc sống. Một số khác vì sở thích sưu tầm, muốn tìm hiểu thông tin, xuất xứ của những loại thuốc lá thế hệ mới, từ đó chia sẻ thông tin cho bạn bè và anh em trong cộng đồng.

Có thể thấy, hiện nay thuốc lá điện tử đang dần trở thành một nhu cầu của một bộ phận không nhỏ người dùng. Khi tìm đến thuốc lá điện tử, trước tiên phần đông người dùng muốn giảm thiểu sự phụ thuộc vào thuốc lá điếu truyền thống. Theo cuộc khảo sát gần nhất của một tờ báo điện tử, có gần 5,000 người hút thuốc tìm đến các giải pháp giảm tác hại của thuốc lá điếu bằng kẹo trái cây, kẹo cao su hoặc thuốc lá điện tử.

Một lý do phổ biến khác được chia sẻ bởi cộng đồng vaper, so với thuốc lá điếu, khi sử dụng thuốc lá điện tử, họ cải thiện được thói quen sinh hoạt, cụ thể là ăn ngon miệng hơn, bớt ho và đỡ mất ngủ. Ngoài ra, họ còn quyết định gắn bó với thuốc lá điện tử sau khi thấy mình không gặp những bất tiện về việc ám mùi cơ thể. Một cuộc phỏng vấn người dùng được thực hiện bởi báo Guardian (Anh) vào năm 2020 cũng ghi nhận những lý do phổ biến tương tự. Báo Guardian cũng nhận định thêm, đối tượng sử dụng thuốc lá điện tử đa dạng giới tính và ngành nghề từ nhân viên văn phòng, kế toán hoặc thậm chí giữ những vị trí cao tại các công ty, doanh nghiệp. Theo đó, người dùng phần nào giải tỏa căng thẳng, áp lực từ cuộc sống, công việc. Họ cũng nghĩ ra nhiều ý tưởng mới phục vụ nhu cầu sáng tạo.

Theo Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), việc sử dụng thuốc lá điện tử thay vì thuốc lá điếu cũng sẽ hạn chế được nguy cơ mắc bệnh ung thư miệng, ung thư phổi, đột quỵ, khí phế thũng hay viêm phế quản mãn tính. 

Cần một hành lang pháp lý

Không có thuốc lá nào tốt cho sức khoẻ và sự lựa chọn tốt nhất vẫn là không sử dụng thuốc lá. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam đang gia tăng là điều không thể phủ nhận. Do vậy, với những người trưởng thành đang hút thuốc, họ cần được trao cơ hội chuyển sang các sản phẩm thay thế thuốc lá truyền thống để giảm thiểu tác hại tới sức khỏe.

Hiện tại, việc thiếu chính sách quản lý thuốc lá thế hệ mới đã và đang gây ra những tổn thất, phương hại về mặt kinh tế và xã hội. Ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, trước nhu cầu thực tế của xã hội, cần quản lý chứ không thể cấm đoán, bởi cấm chỉ là phương pháp nửa vời.

Theo ông Lưu Bình Nhưỡng, sự thiếu quản lý này dẫn đến tình trạng ngoài các loại thuốc lá thật, chính danh, đạt tiêu chuẩn chất lượng, có thể có các loại thuốc lá giả, độc hại hơn nhiều so với loại thuốc lá thế hệ mới chính hãng lọt vào Việt Nam. Do vậy, từ người sử dụng trực tiếp đến người xung quanh sẽ hứng chịu toàn bộ những tác hại của các sản phẩm giả, kém chất lượng này gây ra. 

Các chuyên gia cho rằng, việc quản lý đối với thuốc lá điện tử liên quan tới nhiều vấn đề như: sản xuất, kinh doanh, phân phối, xuất nhập khẩu, các biện pháp phòng, chống tác hại thuốc lá và chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá. Do vậy, quy trình quản lý cần phải được cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng cả về cơ sở pháp lý, khoa học và thực tiễn, phải có sự thống nhất và đánh giá về những hệ lụy về sức khỏe, xã hội, kinh tế...

Đã đến lúc cần có hàng lang pháp lý dành cho những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới để những người thực sự có nhu cầu hiểu đúng và đủ về tác dụng của sản phẩm, từ đó đưa ra những quyết định phù hợp và sử dụng một cách văn mình.