Kết nối - chìa khóa để hội nhập sâu và thịnh vượng hơn

Hiện trạng

Theo Báo cáo Phát triển Việt Nam (VDR): Kết nối vì Phát triển và Thịnh vượng chung được công bố ngày 15/1 của WB, Việt Nam hiện là một trong những nền kinh tế mở nhất, hội nhập nhất toàn cầu và nhờ đó đã đạt được những thành tựu đáng kể trong tự do hóa thương mại. Cùng với tiến trình hội nhập, CSHT phục vụ kết nối cũng có những thành công đáng ghi nhận. Nhưng khi thương mại phát triển, tình trạng tắc nghẽn, mất cân đối cung - cầu tại các hành lang thương mại, các cửa khẩu quốc tế quan trọng cũng ngày càng tăng, cho thấy sự phát triển không đồng đều, thiếu quy hoạch của kết cấu hạ tầng giao thông trên cả nước. 

Báo cáo “Việt Nam: Kết nối chuỗi giá trị để nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại” - một trong những nghiên cứu đầu vào cho báo cáo VDR đã nêu ra một thực trạng đáng chú ý: Dòng chảy giao thương của Việt Nam tập trung tại 1/4 tổng số cửa khẩu quốc tế, bao gồm 2 sân bay, 5 cảng biển và 5 cửa khẩu đường bộ. Các cửa khẩu này xử lý tới 86% giá trị thương mại trong năm 2016.

Bên cạnh đó, hệ thống giao thông nội địa hiện nay phụ thuộc rất lớn vào vận tải đường bộ, chiếm 3/4 tổng khối lượng hàng hóa. Việt Nam chưa tận dụng được mạng lưới sông ngòi tự nhiên rộng khắp do hệ thống cảng và bến thủy chưa phù hợp để đáp ứng khối lượng hàng hóa lớn hơn. Việc sử dụng phương thức vận chuyển hàng hóa trong container, cho phép vận chuyển đa phương thức hiệu quả, còn tương đối hạn chế. Bên cạnh đó, mạng lưới đường sắt vẫn còn khá lạc hậu. 

“Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức về vấn đề kết nối. Chất lượng và mức độ phát triển của kết cấu hạ tầng giao thông không đồng đều trên cả nước; một số hành lang thương mại quan trọng và các cửa ngõ quốc tế đang ngày càng tắc nghẽn trong khi một số khác thì không tận dụng được khả năng; dịch vụ logistics kém phát triển, đặc biệt là phân khúc phục vụ thị trường trong nước. Thiên tai và các mối nguy hiểm khác ngày càng gia tăng ảnh hưởng đối với kết cấu hạ tầng và cách thức kinh doanh của đất nước”, Báo cáo VDR đưa ra kết luận về hiện trạng CSHT kết nối của Việt Nam hiện nay. 

Kết nối để nâng cao năng lực cạnh tranh

Báo cáo VDR 2019 cùng với báo cáo đầu vào nêu trên đã phác họa ra bức tranh tổng quan về kết nối giao thông của Việt Nam nhằm hỗ trợ ba mục tiêu phát triển quan trọng của quốc gia, bao gồm hội nhập, tăng trưởng bao trùm và khả năng chống chịu. Trước hiện trạng và những thách thức vô cùng phức tạp được chỉ ra, các báo cáo đã nghiên cứu về mối liên kết giữa kết nối và hội nhập, cũng như trong mối quan hệ với phát triển toàn diện và khả năng phục hồi, từ đó đưa ra một loạt các khuyến nghị để giúp Việt Nam tăng cường khả năng kết nối.

Đặc biệt, để giúp nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại, báo cáo “Việt Nam: Kết nối chuỗi giá trị để nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại” đã nêu ra 5 khuyến nghị lớn. Một trong những khuyến nghị quan trọng nhất là cần làm cho các chính sách kết nối và đầu tư vào hạ tầng giao thông hướng mạnh hơn nữa vào phục vụ thương mại bằng cách tích hợp các kết quả phân tích chính sách dựa trên đánh giá kết nối chuỗi giá trị toàn diện và các phân tích cửa ngõ thương mại vào trong các chính sách này. Đồng thời, cần thiết lập một cơ chế hiệu quả để điều phối các chính sách thương mại, kết nối giao thông và các chuỗi giá trị toàn cầu được đề xuất trong khuyến nghị trên.

Bên cạnh đó, cần có các bộ dữ liệu với các chỉ số thống kê về chuỗi giá trị và các cửa ngõ thương mại phù hợp, được cập nhật thường xuyên nhằm đảm bảo kết quả phân tích đáng tin cậy để phục vụ cho việc hoạch định chính sách kết nối và đầu tư vào hạ tầng giao thông liên quan đến thương mại. Cùng với đó, cần xem xét tính chuyên môn hóa của địa phương và hợp tác liên vùng trong chính sách đầu tư vào hạ tầng giao thông. Cuối cùng, các khu công nghiệp và khu kinh tế cần phải hỗ trợ cho sự phát triển chuỗi cung ứng trong nước để hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu tốt hơn.